Hoàng Thi Thơ

(Tiếp theo Mạnh Phát)

(1929-2001)

Nhạc sĩ Hoàng Thi Thơ tên thật là Hoàng Hữu Ngạnh sinh ngày 1 tháng 7 năm 1929 tại làng Bích Khê, huyện Triệu Phong, tỉnh Quảng Trị. Ông thuộc dòng họ Hoàng Hữu, một dòng họ khoa bảng có tiếng tăm ở đất Quảng Trị. 

Sau Cách mạng tháng Tám, Hoàng Thi Thơ gia nhập Đoàn Văn nghệ Quảng Trị như một diễn viên ca kịch nhạc do nhạc sĩ Nguyễn Hữu Ba làm trưởng đoàn.

Tháng 12 năm 1946, Hoàng Thi Thơ khi đang tham gia tuyên truyền cùng nhạc sĩ Trần Hoàn ở Huế thì kháng chiến toàn quốc bùng nổ. Sau khi Huế thất thủ, ông trở ra Vinh theo đề nghị của nhà thơ Lưu Trọng Lư. Tháng 5 năm 1947, ông bắt đầu làm báo, viết văn, trở thành phóng viên và biên tập viên cho tờ nhật báo Cứu quốc của Việt Minh. Tháng 9 năm 1948, ông trở lại Huế, tiếp tục hoàn thành chương trình trung học ở Trường Khải Định, về sau trường dời ra Hà Tĩnh và đổi tên thành Trường Huỳnh Thúc Kháng.

Sau khi học xong Tú tài, tháng 10 năm 1950, ông vào đại học tại trường Dự bị đại học Liên khu 3 và 4 tại Thanh Hóa, theo khoa Văn-Triết.

Thời kỳ đi kháng chiến, nhạc sĩ Hoàng Thi Thơ đã có quan hệ tình cảm với Trương Tân Nhân, một người bạn học cùng trường. Về sau khi ông bỏ kháng chiến về thành và không thể trở lại, bà Tân Nhân lúc đó đã mang thai. Sau hiệp định Genève, bà ở lại miền Bắc và tiếp tục sự nghiệp ca hát. Người con trai của hai người mang tên Lê Khánh Hoài, lấy theo họ người chồng sau của bà, hiện đang hoạt động trong lĩnh vực kịch nghệ và điện ảnh tại Thành phố Hồ Chí Minh.

Cuối năm 1952, ông bị Pháp bắt trong một chuyến về thăm gia đình.

Năm 1953, Hoàng Thi Thơ là tác giả quyển Để Sáng Tác Một Bài Nhạc Phổ Thông, sách dày 500 trang và rất nổi tiếng với những phần hướng dẫn về hòa âm, luật sáng tác... 

Sau hiệp định Genève, ông được tự do và vào Sài Gòn sống, dạy sinh ngữ Anh - Pháp ở các trường tư thục và theo nghề viết nhạc, hoạt động văn nghệ. 

Năm 1955, Hoàng Thi Thơ sáng tác hai bài trường ca đầu tiên mang tên "Triều Vui Thế Hệ" & "Máu Hồng Sử Xanh". Năm sau, ông cho ra đời trường ca “Ngày Trọng Đại” và đến năm 1963 là "Tiếng Trống Diên Hồng".

Năm 1957, ông bắt đầu tổ chức những kỳ Đại nhạc hội tại rạp Thống Nhất Sài Gòn. 

Tháng 9 năm 1957, ông lập gia đình với ca sĩ Thúy Nga và có 4 người con: 3 trai 1 gái. Trong đó, người con trưởng là Hoàng Thi Thi, vừa là nhạc sĩ vừa là kỹ sư. 

Ca sĩ Thúy Nga (1936-2010)

Ngoài ra ông còn một người con nuôi là Hoàng Thi Thao, người cháu gọi ông bằng chú và cũng là người theo sát chân ông trong nhiều năm hoạt động văn nghệ. 

Năm 1961, ông thành lập Đoàn Văn nghệ Việt Nam gồm hơn 100 nghệ sĩ tên tuổi và lưu diễn qua nhiều nước Á Châu cũng như nhiều thành phố trên thế giới: Vạn Tượng, Hồng Kông, Ðài Bắc, Tokyo, Bangkok, Singapore, Sénégal, Paris, London... và nhiều nơi ở Hoa Kỳ. 

Năm 1967, ông thành lập tiếp Đoàn Văn Nghệ Maxim, gồm 70 diễn viên ca-vũ-nhạc-kịch, tổ chức những chương trình ca vũ nhạc kịch đặc biệt tại nhà hàng Maxim.

Trong thời gian cộng tác với nhà hàng Maxim's (Sài Gòn), ông đã thực hiện những tiết mục ca nhạc kịch dã sử và sáng tác những ca khúc hào hùng như "Quang Trung đại phá quân Thanh" hoặc "Trưng Vương đại phá quân Đông Hán".

Ông cũng là người đã nâng đỡ Sơn Ca và Họa Mi, đào tạo hai người này trở thành những nữ ca sĩ nổi tiếng.

Khoảng năm 1972-1973, ông sử dụng thêm bút danh mới là Tôn Nữ Trà Mi và sáng tác một loạt ca khúc mà báo chí thời đó gọi là "đem lại cho làng tân nhạc Việt Nam luồng sinh khí mới và cảm hứng tân kỳ" như "Rước tình về với quê hương", "Việt Nam ơi ngày vui đã tới", "Ô kìa đời bỗng dưng vui", "Xây nhà bên suối", "Ngày vui lý tưởng"... Những ca khúc này đã quen thuộc với người Việt Nam cho đến tận nay.

Nhạc sĩ Hoàng Thi Thơ là người duy nhất được Bộ Thông tin và Tổng cục Chiến tranh Chính trị Việt Nam Cộng hòa nhiều lần cử thành lập và dẫn các đoàn văn nghệ Việt Nam sang Châu Âu trình diễn...

Tháng 4 năm 1975, đoàn văn nghệ của ông đang lưu diễn ở Nhật Bản thì xảy ra sự kiện lịch sử ngày 30-4-1975. Ông không thể trở về nước được và từ đó phải định cư ở Hoa Kỳ. Ông có về Việt Nam 2 lần kể từ năm 1993.

Hoàng Thi Thơ sáng tác trên 500 ca khúc từ tình ca đến nhạc quê hương, dân ca đến nhạc thời trang, đoản khúc đến trường ca, nhạc cảnh đến nhạc kịch.

Nhạc sĩ Trường Kỳ viết về Hoàng Thi Thơ:

Hoàng Thi Thơ không phải là một nhạc sĩ sáng tác cho một giới, cho một lứa tuổi khán giả nào do khả năng đa dạng của ông. Dòng nhạc của ông từ hơn nửa thế kỷ qua đã đi sâu vào lòng người, đã len lỏi đến khắp miền đất nước. Cho đến khi sang đến hải ngoại người ta còn có dịp khám phá thêm nhiều ca khúc của ông trước kia thường được ký dưới tên Hoàng Thi Thơ hoặc Tôn Nữ Trà Mị̣ Càng về sau, người ta càng vỡ lẽ ra trước sự biến hóa của dòng nhạc của họ Hoàng qua đủ mọi thể loại, đủ mọi tiết điệu, như tiết điệu trẻ trung một thời được liệt vào loại kích động như Xây Nhà Bên Suối, Túp Lều Lý Tưởng, Cái Trâm Em Cài, Con Tim Và Nước Mắt, O Kìa Đời Bỗng Dưng Vui...

Khi so sánh những nhạc phẩm này với những nhạc phẩm thuộc nhiều thể loại khác, người nghe dễ dàng nhận ra khả năng đa dạng và phong phú của ông. Nhưng đặc biệt hơn cả, Hoàng Thi Thơ đều thành công với tất cả thể loại mang những sắc thái hoàn toàn khác biệt.

Sáng Chủ Nhật 23 tháng 9 năm 2001, ông qua đời một cách thanh bình tại nhà riêng ở Glendale, California trong khi chờ vợ làm một món cá mà ông thích. Ông thọ 72 tuổi, được an táng tại vườn Vĩnh Cửu - nghĩa trang Peek Family, Quận Cam. Mộ của ông nằm ở nhà quàn Heritage Memorial Service, 17712 Beach Boulevard, Huntington Beach, Hoa Kỳ.

Vợ ông, ca sĩ Thúy Nga đã từ giã cõi đời lúc 5g00 sáng Thứ ba, ngày 24 tháng 8 năm 2010, tại tư gia, hưởng thọ 75 tuổi.

Ca khúc:

- 2000 đêm đau thương

- Ai buồn hơn ai

- Ai nhớ chăng ai

- Bài ca dân nghèo

- Bài ca đoạn trường

- Bài thơ cuối cùng

- Bài thơ má núng đồng tiền (2000)

- Bao giờ trở lại

- Biết đâu tìm (Tôn Nữ Trà My)

- Biết thưở nào nguôi

- Bóng hồng Việt Nam

- Cành hoa trước gió

- Các anh về

- Cái trâm em cài (Tôn Nữ Diễm Hồng, 1971)

- Chiếc quạt Xuân Hương

- Chiều cố đô

- Chiều mưa viễn xứ

- Chiến sĩ hành

- Chim vàng trên nón sắt

- Chuyện tình cô lái đò bến Hạ

- Chuyện tình Lộng Ngọc

- Chuyện tình người trinh nữ tên Thi (1970)

- Chúng mình

- Chủ nhật xám

- Con tim và nước mắt

- Còn nhớ hay quên

- Dậy thì

- Diễm tình (Tôn Nữ Trà My, 1973)

- Dù xa xôi vẫn thấy rất gần

- Duyên quê

- Đám cưới trên đường quê

- Đành quên sao (Tôn Nữ Trà My)

- Đẹp chiều thôn dã

- Đêm buồn

- Đêm cuối cùng (1958)

- Điệu buồn dang dở

- Điệu lý cò bay

- Đôi mái chèo trăng

- Đời sầu của ve (1973)

- Đưa em qua cánh đồng vàng

- Đưa em xuống thuyền

- Đừng nói với anh (1964)

- Đường xưa lối cũ (1959)

- Em là nữ hoàng

- Em như làn mây

- Em về thăm lại quê anh

- Gạo trắng trăng thanh (1956)

- Gặp lại người yêu

- Gặp nhau

- Gặp nhau giữa trời lưu lạc

- Giã từ mẹ (1954)

- Giây phút chạnh lòng

- Giọt lệ bên bờ biển Đông

- Giọt sầu từ lầu Hoàng Hạc

- Góc trời của ta

- Gót hồng trên con đường đất

- Hình ảnh người không đợi

- Hoa hồng một đóa

- Hỏi người còn nhớ đến ta (Tôn Nữ Trà My, 1973)

- Khi người lính trở về quê hương

- Khi tình yêu đến

- Khúc hát chia tay

- Kinh cầu tình yêu

- Kinh chiều

- Lá vàng tượng trắng trong vườn lục xâm

- Lá thư về làng (1955)

- Lệ buồn (Tình hồng số 7)

- Lời hát tạ ơn

- Lời người bên kia Bến Hải

- Lời người ra đi

- Lời người ở lại

- Lời thề của loài hoa trắng (Tôn Nữ Trà My)

- Lúa vàng sao sáng

- Mái tranh chiều

- Màu hoa thiên lý

- Mặt trời lại sáng quê hương

- Mối tình bất diệt

- Mộng hồng

- Một lần cuối

- Một miếng trầu duyên

- Một thoáng em về

- Mời lên hái đóa hoa rừng

- Mùa thu Đông Kinh

- Múc ánh trăng vàng

- Ngày buồn trôi qua ngày vui phải tới

- Ngày vui lý tưởng

- Ngày trọng đại (trường ca)

- Người cô đơn (nhạc phim cùng tên)

- Người nghệ sĩ mù

- Nhạc vọng thôn chiều

- Nhớ thành đô (1963)

- Như cánh phù du

- Những ai chưa về

- Những ngày thơ mộng

- Những vòng hoa trắng

- Nếu một ngày kia

- Niềm đau của cát

- Niềm đau của Thúy

- Ô kìa đời bỗng dưng vui

- Ôi chưa kịp nói với nhau một lời

- Phố chiều

- Phút đầu tiên (1959)

- Quê hương ta

- Rồi một chiều kia

- Rồi một ngày

- Rong chơi cuối trời quên lãng

- Rước tình về với quê hương (1973)

- Ruộng lúa nương dâu

- Sao (Bích Khê)

- Sống chết với nhau (Triệu Phong)

- Súng ơi

- Ta dạy cho con

- Tà áo cưới (1960)

- Tạ tình

- Tại sao

- Tâm tình gửi Huế (Tôn Nữ Trà My)

- Tango nhớ

- Thiên đường của ta

- Thôi chia ly từ đây

- Thôn trăng mở hội trăng tròn

- Thị trấn đìu hiu

- Thục Lan, giọt nước mắt da vàng

- Thúy

- Tìm anh

- Tin ngày mai đến

- Tin về đô thị

- Tình anh

- Tình anh tình em

- Tình ca điên

- Tình ca trên lúa

- Tình dang dở

- Tình đêm liên hoan

- Tình gần tình xa

- Tình mùa hoa đào

- Tình sầu biên giới

- Tình ta với mình

- Tình vỡ

- Tình yêu tuyệt vời 2

- Tóc thề chấm vai (2001)

- Tôi nhớ tên anh

- Tôi yêu Thúy

- Trái tim Việt Nam

- Trăng rụng xuống cầu (1956)

- Trời quê hương ta xanh (Triệu Phong)

- Túp lều lý tưởng (Tôn Nữ Trà My)

- Vần thơ thương nhớ

- Vết chân đà điểu

- Việt Nam ơi ngày vui đã tới

- Việt Nam như đóa hoa xinh

- Xây nhà bên suối

- Xe hoa một chiếc

- Xuân chết trong lòng tôi (1949)

- Yêu mãi còn yêu

Tác phẩm:

- Để Sáng Tác Một Bài Nhạc Phổ Thông

Tài liệu tham khảo:

- Hoàng Thi Thơ Web: Wikipedia
- Trường Kỳ. Hoàng Thi Thơ: Ông Tiên còn vướng bụi trần Web: dactrung.com

Ca khúc Rước tình về với quê hương do Ngọc Huyền trình bày

https://www.youtube.com/watch?v=Q7zWupOxOU0

Đoàn văn nghệ Vì Dân và Việt Nam chụp ảnh lưu niệm tại phi trường Tân Sơn Nhất trước khi xuất ngoại trình diễn năm 1961

(Xem tiếp Phạm Đình Chương)