Một công đôi ba việc

Từ lâu tôi viết nhằm mục đích giữ cho bộ óc làm việc, như người ta tập thể dục cho thân thể hoạt động, máu huyết lưu thông, tránh được tật bệnh.

Tuổi cao thì bộ nhớ kém đi là đương nhiên theo sự lão hóa của cơ thể, nhưng chúng ta có thể có những phương pháp luyện tập để cho tiến trình lão hóa chậm lại.

Do một sự kiện xảy ra, làm cho tôi suy nghĩ thêm. Hơn 40 năm trước trong trại học tập cải tạo, tôi có quen biết một anh tên Trần Công Danh, cũng không phải là bạn thân, chúng tôi ở trong cùng một K tức là một Khối, Khối có 4 B, mỗi B có 2 C. Mỗi C tùy thời điểm, có lúc 17, 18 người, có lúc 13, 14 người, nói chung là anh Danh và tôi ở chung trong Khối chừng 120 người, chỉ thỉnh thoảng gặp nhau chào hỏi vậy thôi.

Từ ngày ra trại đến nay tôi chưa hề gặp lại anh ta, cách đây chgừng 5, 7 năm anh ta gửi lời thăm tôi qua một người bạn. Tôi nhớ họ tên anh ta, khuôn mặt, cử chỉ và giọng nói. Chừng nửa tháng trước bỗng dung gương mặt anh ta hiện ra trong trí tôi, tôi nhớ ra anh ta nhưng không nhớ tên là chi. Nhưng tôi nhớ ra họ tên anh ta có được ghi trong một bài viết, thế là tôi lục tìm được.

Để cho khỏi quên như trường hợp vài người bạn khác quen biết nhau từ trong trại cải tạo, đôi khi nhớ tới họ, khuôn mặt họ hiện ra rõ ràng nhưng không thể nhớ được tên chi. Trường hợp anh bạn nầy tôi tìm cách ghi nhớ, tôi có quen bác kia người ta thường gọi là bác Phán Danh, lúc tôi đi học thêm ở Trung học Tư Thục Vạn Vạnh, góc đường Hai Ba Trưng, Yên Đỗ, Sàigòn trường do Đại Đức Đức Nghiệp làm Hiệu Trưởng, có giáo sư Tào dạy Lý Hóa dễ hiểu, tôi ghi danh học luyện thi Trung Học Đệ Nhất Cấp, bác Phán Danh lúc đó làm Thủ quỹ kiêm Thu ngân viên, bác đã miễn phí cho tôi, vì tôi là Đoàn trưởng của con trai bác ở một đoàn thể kia, tôi gắn liền anh Trần Công Danh trùng tên với bác Phán Danh, tôi dễ nhớ vì đã mang ơn bác, hơn nữa dễ nhớ vì nhà bác ở trong Cư xá Chu Mạnh Trinh Phú Nhuận, nơi có nhiều văn nghệ sĩ ở như nhạc sĩ Phạm Duy, bà Tùng Long ….

  

Tôi kiểm điểm lại, ngoài việc lão hóa, tại sao mình hay quên những chi tiết đôi khi khá quan trọng. Theo tôi nghĩ ngày trước khi đi học, phải học thuộc lòng để trả bài, làm bài, đi thi cho nên phải nhớ, lớn lên vì nhiều chuyện quá, thứ nào cần thuộc lòng cứ phải thuộc lòng, thứ nào không quan trọng ghi ra sổ tay, không ghi vào bộ não, ngày nay không ghi vào sổ tay vì phải cần sổ, cần bút, cứ ghi vào máy vi tính, điện thoại thông minh dầu là quan trọng hay không quan trọng, ra lệnh cho não bộ khỏi nhớ, dần dần não bộ quen quên, cho nên nó dễ quên đi mọi thứ.

Thỉnh thoảng nhớ tới Triết học, tôi vẫn nhớ có ông nói vạn vật do nước sinh ta, có ông nói do lửa sinh ra, nhưng tôi không nhớ ông nào nói cái nào, vì vậy tôi muốn tìm đọc lại. Đành phải học lại vậy, nhưng trong nhà không có sách Triết Tây, chỉ có Triết Đông của Nguyễn Đăng Thục, Nguyễn Duy Cần, Yu Dan.

Hồi còn học ở Trung học kỹ thuật Cao Thắng, tôi không nhớ rõ hình như 6 hay 8 giờ mỗi tuần cho 2 sinh ngữ: Anh, Pháp. Tôi đã học ở Trung Học 6 năm Pháp văn, còn Anh Văn kể cả Trung và Đại học 10 năm. Vậy mà 3 lần đi sang Pháp, tôi chưa hề sử dụng được tiếng Pháp để giao thiệp. Đành phải bập bẹ dùng Anh ngữ để hỏi đường đi Bus, đi train, uống café, đi chợ !

Tôi lười gõ computer, chỉ thích tìm bài có sẵn, sửa chữa cho thích hợp, trường hợp không có bài chữ Việt, phải dùng bài Anh văn nhờ anh Google dịch, nhưng anh ta chỉ dịch trên trời dưới đất, đọc điếc con rái luôn. Tuy nhiên được cái câu văn đã dịch khỏi phải gõ máy, nhưng phải sửa chữa cho trơn tru, đúng nghĩa.

Vẫn như bước đầu, mục đích của tôi là viết vừa để học hỏi vừa để cho não bộ làm việc, có thể sẽ làm tăng tuổi thọ nhờ vào ban ngày đi bộ, ban đêm tập 12 Thức của Dịch Cân Kinh và phép Vẫy tay. Mong được vậy.

 8664230219

Pyrrhon

(Bài trước Silpon)

Sau Socrate Triết Tây Phương gọi là Hậu kỳ Socrate, có chủ nghĩa hoài nghi và khắc kỷ, người khai sinh ra chủ nghĩa nầy là triết gia Pyrrhon.

Cuộc đời.

Pyrrhon tiếng Hy Lạp: Πύρρων (360 – 270 BC), ông sinh năm 360 BC tại Elis, trong vùng bán đảo Peloponnes thuộc Miền Nam nước Ý, thuở còn trẻ ông là họa sĩ đầy hứa hẹn, có tranh triển lãm ở phòng chưng bày tranh tại Elis, sau đó ông chuyển hướng sang triết học, tìm hiểu về Democrite, trở thành môn đệ của Bryson là con của Stilpo, cả 2 thuộc trường phái Megarian theo giáo lý của Socrate và sau cùng là môn đệ của Anaxarche vốn là đệ tử của Democrite.

Pyrrhon (360-270 BC)

Cùng với Anaxarche họ theo chân Alexandre đại đế chinh phục phương Đông, Pyrrhon luyện tập Yoga của người Ấn Độ, pháp thuật của người Ba Tư. Sự khám phá triết lý Đông phương hình như được ông ta áp dụng vào cuộc sống đơn độc. Trở về Elis, Pyrrhon chọn sống cuộc sống rất kham khổ.

Pyrrho là triết gia người Hy Lạp. Ông vừa là người khai sinh ra chủ nghĩa hoài nghi không chỉ của Hy Lạp mà của cả châu Âu, vừa là cha đẻ của Thuyết không thể biết rõ.

Danh từ hoài nghi, theo ý của Pyrrhon, có nghĩa là "tôi đang xét", "tôi đang nghiên cứu", tôi đang suy xét",... Những câu đại loại vậy thể hiện một thái độ do dự, không dứt khoát chọn ra phán đoán nào.

Pyrrhon đã cho rằng hạnh phúc là vấn đề trung tâm của triết học. Hạnh phúc là một từ chỉ trạng thái bình an thoải mái, đầy hưng phấn và muốn làm việc thiện. Trái nghịch với hạnh phúc là đau khổ và phẫn nộ.

Tiếp tục đi sâu vấn đề này, Pyrrhon cho rằng khi đi tìm nền tảng cho hạnh phúc, con người đối diện với ba câu hỏi:

• Sự vật được hình thành từ cái gì?
• Con người quan hệ với sự vật như thế nào?
• Trong quan hệ trên, con người sẽ được hưởng gì?

Và ông đã trả lời từng câu hỏi:

- Với câu hỏi "Sự vật được hình thành như thế nào?", Pyrrhon cho rằng đây là câu hỏi không thể có câu trả lời đáng tin vì chúng ta chưa tìm ra được bản chất của sự vật:

Do có tính chất hỗn hợp, các giác quan của chúng ta không thể lĩnh hội được chính xác bản chất của các vật thể ở bên ngoài. Ngay cả lý tính cũng không thể lĩnh hội được vì các giác quan thường mắc sai lầm

- Để trả lời câu hỏi thứ hai, "Con người quan hệ sự vật như thế nào?", Pyrrhon đã viết như thế này:

Tính biến đổi và liên tục không ổn định về chất của các sự vật đưa tới sự phân biệt không rõ ràng của chúng trong trực giác, do vậy không thể phán xét về chúng từ góc độ chân lý hay sự giả dối. Do vậy, tốt hơn hết là kiểm soát các khẳng định nhất quyết và có trạng thái tinh thần bình thản, hoàn toàn tự do trong phán đoán

Ý nghĩa của đoạn văn trên đó là không nên có một khẳng định quả quyết về sự vật, cụ thể ở đây là quan hệ giữa chúng và con người. Và tác giả của đoạn văn này cũng đưa ra lời khuyên là nếu nhất thiết phải trả lời, hãy trả lời theo kiểu có thể là vậy. Với quan niệm như thế, Pyrrhon đã xây dựng cái gọi là ataraxia: có thể diễn dịch “giữ  tâm thanh tịnh” hay “giải thoát mọi âu lo” hoặc “bình thản trước mọi biến cố”.

- Còn đối với cau hỏi cuối cùng, "Trong quan hệ con người - sự vật, con người được hưởng gì?", Pyrrhon đã trả lời ngay rằng: Con người được hưởng hạnh phúc. Hạnh phúc ở đây là vô cảm, là khép mình, là mặc kệ tất cả, nhìn cuộc đời qua khe cửa hẹp.

Do áp dụng những ý tưởng đó, được ông ta gọi là “thực hành hoài nghi” với đạo đức và đời sống thường ngày. Pyrrhon kết luận rằng chỉ có khuynh hướng Ataraxia là mục đích tối hậu làm cho Hoài Nghi sớm thành tựu. Ông ta lập luận do không thể biết cái gì, không có cái gì tự nó tốt hay xấu, chỉ có sự chọn lựa theo mỗi người hay luật pháp nó mới hiện ra như thế ấy. Nếu không có lý do tốt thích hợp cho hành động với cái khác, rồi nó vắng mặt tất cả các hành động sẽ là ý tưởng tuyệt vời. Trong sự dửng dưng nầy, nó đã từ bỏ mọi ham muốn, nó là căn bản để không có ý chọn lựa cái nầy tốt hơn cái kia, cuộc sống sẽ không bị quấy rầy sự yên tĩnh của tâm hồn, giải thoát từ ảo tưởng, không hạnh phúc là kết quả của ước muốn không đạt được.

Như thế, người khôn ngoan phải giải thoát khỏi mọi ước muốn và mọi nổi khổ đau.

Đánh giá

Sextus Empiricus đánh giá như sau về Pyrrhon: Mặt trời làm cho cái trước đó nhìn thấy trở nên nhìn thấy được còn Pyrrhon thì ngược lại làm rối mù những cái mà ai cũng nhìn thấy rõ

Sau này, cả Diogenes Laërtius, Cicero và Georg Wilhelm Friedrich Hegel đều có chung đánh giá về Pyrrhon. Họ cho rằng, Pyrrhon đã bỏ rơi con người trước khi bỏ rơi chính mình.

Nguồn:

- Bách khoa toàn thư mở Wikipedia
- Web: philosophybasics.com/philosophers_pyrrho.html

(Bài tiếp Timon)

8664150219

Stilpon

(Bài trước Epicure)

Stilpon tiếng Hy Lạp là Στίλπων (360-280 BC) là triết gia Hy Lạp thời ổ đại  được mô tả thuộc trường phái Megarian.

Stilphon (360 -280 BC)

Cuộc đời.

Stilpon là người gốc Megara. Có lẽ ông ta đã sống sau thời Euclid của Megara, điều đó cho biết ông ta không thể là học trò của Euclid, như một số người đã viết, và những người khác cho rằng ông ta là học trò của Thrasymachus ở Corinth, hoặc của Pasicles, anh trai của Crates ở Thebes. 

Theo một tài liệu, ông ta đã tham gia vào các cuộc tranh luận biện chứng với Diodorus Cronus tại tòa án Ptolemy Soter. Theo một người khác, ông ta đã không tuân theo lời mời của nhà vua, để đến Alexandria. Được biết thêm rằng Demetrius, con trai của Antigonus, đã tôn vinh ông ta không ít, đã để lại ngôi nhà của ông ta khi chiếm Megara, và đề nghị với ông ta bồi thường cho những hư hại đã xảy ra, tuy nhiên, Stilpo đã từ chối.

Đoàn kết trong tình cảm nâng cao với sự dịu dàng và kiên nhẫn, như Plutarch nói,  là một vật trang trí cho đất nước và bạn bè của ông ta, và được các vị vua tìm kiếm. Xu hướng của ông ta đối với rượu vang và tính khiêu khích được cho là ông hoàn toàn vượt qua;  về sức mạnh sáng tạo và nghệ thuật biện chứng ông đã vượt qua những người đương thời, và đã truyền cảm hứng cho hầu hết dân chúng Hy Lạp với sự tận tâm cho nền triết học Megarian. Một số người nổi tiếng rút tên khỏi Theophrastus, Aristotle của Cyrene, và những người khác, gắn bó với ông ta trong số họ là Crates của Cynic, và Zeno, người sáng lập trường Stoic . Trong số những người theo ông có Menedemus và Asclepiades, những người lãnh đạo trường phái triết học Eretrian.

Một trong những học trò của ông là Nicarete, cũng được cho là tình nhân của ông.  Stilpo được ca ngợi vì sự khôn ngoan chính trị, tính tình giản dị, thẳng thắn và sự bình tĩnh mà ông ta dung túng cho cô con gái nổi loạn của mình.  Cicero kể rằng những người bạn của Stilpo đã mô tả ông là "nghiện rượu và phụ nữ một cách kịch liệt", nhưng triết lý của ông đã loại bỏ khuynh hướng của ông.

Triết học.

Trong số các đối thoại được gán cho l à c ủa Stilpon, nhưng cũng chỉ có các tiêu đề. Stilpon thuộc về trường phái triết học Megarian, nhưng người ta chỉ hiểu một chút về các học thuyết của ông nhờ có một vài đoạn và những câu nói của ông được trích dẫn còn lại.

Luận lý học

Stilpo lập luận rằng chi loại, cái phổ quát, không được chứa trong cá nhân và cụ thể. "Dẫu cho nói về bất kỳ ai hay không nói về người nào hoặc cũng không nói về người nọ hay người kia. Tại sao nó phải là người khác hơn thế? Vì vậy, nó không phải là của người này". Một trong những ví dụ của ông là "rau không phải là thứ được hiển thị ở đây. Đối với một loại rau đã tồn tại mười ngàn năm trước, do đó, đây không phải là rau".  Theo Simplicius, "những người được gọi là Megarians đã xác nhận rằng những gì có sự quyết định khác nhau là khác nhau và cái đó được tách biệt với nhau, họ dường như chứng minh rằng mỗi thứ được tách ra khỏi chính nó. Từ đó âm nhạc của Socrate khác với sự thông thái của Socrates. Socrates đã bị phân chia từ chính hắn."

Do đó, một điều không thể được xác nhận của một điều khác. Đó là, bản chất của sự vật không thể đạt được bằng các vị ngữ. Plutarch trích dẫn Stilpo như đang tranh luận:

Là một con ngựa khác với khi chạy. Vì được hỏi định nghĩa về cái này và cái kia, ông ta không đưa ra điều tương tự cho cả hai; và do đó sẽ sai lầm khi người nầy dự đoán người khác. Vì nếu tốt là như nhau với mọi người, và ngựa chạy như nhau, làm thế khẳng định phẩm chất tốt của thực phẩm và thuốc men, trở lại việc chạy của một con sư tử và một con chó? Nếu tiên đoán là khác nhau, thì chúng ta không nói đúng rằng một người tốt và một con ngựa chạy.

Plutarch nhận xét ở đây rằng Colotes đã tấn công Stilpo một cách vũ bảo như thể, nhưng ông ta phớt lờ "chúng ta sẽ sống như thế nào, nếu chúng ta không thể có phong cách một người đàn ông tốt, cũng không phải là một người đột trưởng đàn ông, nhưng phải tách riêng ra cho một người đàn ông, tốt và một đội trưởng." Nhưng Plutarch, quay lại trả lời, "nhưng người đàn ông nào sống tồi tệ hơn vì điều này? Có người đàn ông nào nghe thấy điều này, và người không hiểu đó là bài phát biểu của một người đàn ông đ ã biểu dương lịch lãm, và đề xuất với người khác về câu hỏi luận lý để rèn luyện trí óc? "

Đạo đức học

Stilpo dường như đã quan tâm đến Đức hạnh, hiệu quả của chính nó. Ông cho rằng người khôn ngoan không chỉ phải vượt qua mọi tội lỗi, mà thậm chí không bị ảnh hưởng bởi  mọi sự, thậm chí không cảm thấy điều đó. Cho thấy, có lẽ Stilpo đã liên minh chặt chẽ với những người Hoài nghi đương thời.

Đối với Stilpo, sau khi đất nước của ông ta bị thôn tính, các con và vợ bị mất, ông ta sống trơ trọi một mình và vẫn hạnh phúc, nói theo Demetrius, được gọi là Cá Thu của thành phố vì sự hủy diệt mà ông ta mang lại cho họ câu trả lời đối với câu hỏi: Liệu ông ta có mất gì không ? "Tôi có tất cả mọi thứ bên mình!"

Nguồn:

- Bách khoa toàn thư mở Wikipedia

 (Bài sau Pyrrhon)

8664160219