Epicure

(Bài trước Aristote)

Epicure tiếng Hy Lạp: Έπίκουρος (341 - 270 BC) là một nhà triết học Hy Lạp cổ đại. Ông là tác giả của một triết lý đạo đức, về niềm vui đơn giản trong cuộc sống, tình bạn và sự an dưỡng. Ông thành lập các trường phái triết học, chúng tồn tại từ thế kỷ thứ IV BC  đến thế kỷ IV AC.

Epicure (341-270 BC)

Cuộc đời.

Cha mẹ ông, Neocles và Chaerestrate, cả hai đều sinh ra ở Athen, và cha của ông là công dân, đã di cư đến khu định cư của người Athen trên đảo Samos ở biển Aegean mười năm trước khi sinh Epicure vào tháng 2 năm 341 BC Khi là một cậu bé, ông nghiên cứu triết học bốn năm dưới sự chỉ bảo của thầy giáo theo trường phái Platon là Pamphilus. Ở tuổi 18 ông đã đi đến Athens cho thời gian hai năm chục vụ trong quân đội.

Giáo viên đầu tiên của ông là là Pamphilus người theo trường phái Platon, ở Samos. Điều quan trọng là cho thấy Epicure đã ở thành phố Teos của Ionia trong ba năm (327 – 324 BC) và giáo viên của ông là Nausiphane, một môn đệ của nhà triết học tự nhiên Democrite. Có thể là bắt nguồn từ đây, lý thuyết nguyên tử của Epicure đã phần nào được hình thành, ông không sử dụng điều này để tiến hành một nghiên cứu vật lý nào mà chỉ dựa vào nó làm cơ sở cho nghiên cứu về đạo đức.

Vào năm 18 tuổi, Epicure đến Athens để thực hiện hai năm huấn luyện quân sự bắt buộc cho công dân Athen. Trong khi ở đó, có thể ông đã nghe về Xenocrate, người theo học thuyết của Platon và cũng là người đứng đầu Học viện nơi ông theo học. Ông cũng được biết về Aristote, lúc đó đang ở Athens. Một năm sau, Epicure về với cha mẹ của mình tại Colophon, nơi họ đã phải sống lưu vong. Khi kết thúc Chiến tranh Lamian, Athens mất Samos vào tay người Palestin. Trong 10 năm sau đó của ông, hầu như không có hồ sơ nào lưu lại. Dường như trong 10 năm nầy Epicure đã đi khắp nơi nghiên cứu.

Rất hợp lý để cho rằng đây là thời kỳ ông đã phát triển quan điểm triết học của mình và xác nhận nó khi trao đổi với những người theo trường phái Platon và Aristote. Một lá thư được ông viết từ Teos, gửi cho mẹ ông, được Diogenes ở thành phố Oenoanda lưu giữ. Vào năm 304 BC, Epicure 32 tuổi, ông bắt đầu giảng dạy, đầu tiên tại Mytilene, nhưng gây ra xung đột và ông buộc phải ra đi. Sau đó ông thành lập một trường học ở Lampsacus trước khi trở lại Athens năm 306 BC.

Ở nhiều nơi khác nhau, Epicurus đã thu nhận các môn đệ tâm huyết, họ theo ông đến Athens, họ trở nên có ý nghĩa lớn trong suốt hành trình của ông, họ là nhân tố tạo ra sự phát triển cho trường phái Epicure tại Mytilene. Epicure đã gặp môn đệ đầu tiên của mình là Hermarchus, nhà tài chính Idomeneus, Leonteus và vợ là Themista, nhà châm biếm Colotes, nhà toán học Polyaenus của Lampsacus, Leontion, và Metrodorus, là người nổi tiếng nhất của lý thuyết Epicurean. Trường học của ông là trường đầu tiên trong số các trường phái triết học Hy Lạp cổ đại thâu nhận phụ nữ vào học cho đó là một quy tắc chứ không phải là một ngoại lệ.

Trong 2 năm ở Athens có thể Epicure có gặp Diogene,vì lúc đó Diogene đang ở tại Athens. Ngoài hai năm ở Athens, Epicurus đã trải qua 35 năm đầu đời ở châu Á. Tuy nhiên, điều này không có nghĩa là ông có ác cảm với giới văn học ở Athens. Thay vào đó, mối quan hệ Á châu của ông  tiếp tục vun đắp suốt cuộc đời, bao gồm hai hoặc ba hành trình thực tế đến Tiểu Á, dường như được phản ánh chủ yếu ở sự lựa chọn từ ngữ và phong cách của ông, nhưng quan trọng hơn là trong phạm vi tập kết triết học mà ông xây dựng.

Trường học ở Athens và nơi khác

Khi Epicure và những người theo ông đến Athens năm 306 BC, ông đã mua một ngôi nhà và đã lập một trường học ở trong vườn nhà nầy, được biết với cái tên Ho Kepos. Vào thời điểm này ở Athens, đời sống văn hóa bị chi phối bởi Học viện Platon (Academy of Plato) và Trường trung học Aristotle (Lyceum of Aristotle), cả hai đều đã trải qua mấy người kế vị, có lịch sử lâu đời. Những trường này thu hút cả những sinh viên lý thuyết giỏi nhất và những người quan tâm đến việc áp dụng triết học vào chính trị và đời sống công cộng. Do đó, bất kỳ trường học nào hy vọng chịu đựng, sống sót được trong giai đoạn này đều phải tham gia vào cuộc cạnh tranh trực tiếp với Học viện Platon và Trường Lyceum, bằng cách phải cải tổ chính mình.

Những gì Epicure mang đến Athens là cách sống ,hơn là một trường học hoặc một cộng đồng. Không giống như cả hai trường nổi tiếng kia, họ thừa nhận phụ nữ và thậm chí là một trong những nô lệ của Epicurus, tên cô ta là Mouse, được chấp nhận làm học viên của trường. Họ đã dạy cô cách tránh khỏi các hoạt động chính trị và đời sống công cộng, những người khác trong trường của ông cũng được học như vậy. Do vậy, có một học viên của trường ở ngoài Athens, đã phát triển sự nghiệp chính trị của mình lên đỉnh cao nhưng rồi gục ngã nên anh ta đã bị đuổi khỏi trường. Điều đó khá phức tạp với những gì còn sót lại của văn hóa Epicure ngày nay, một cuộc sống trong ngôi nhà với một khu vườn thật đơn giản. Nước là thức uống thông thường, mặc dù họ vẫn được uống nữa cốc rượu vang mỗi ngày và ăn bánh bột mì. Trong một lần xảy ra nạn đói, Epicure đã cứu các học sinh của mình, do ông đã lấy lấy ra, để dành một ít hạt đậu, tiết kiệm hàng ngày trước đó.

Không có tài sản chung của trường, cũng như trường hợp của các trường Pythagore. Trong khi các mối quan hệ của các thành viên trong trường thường không rõ ràng, chỉ có những lời nói, sự “tấn công”, dụ dỗ  của phái Khắc kỷ về tình dục. Epicure đã viết, quy định rõ ràng về vấn đề nhạy cảm này, nhưng thật sự nó không hiệu quả lắm. Có nhiều sự giao thiệp giữa các sinh viên ở Athens và các trường khác, vi phạm đến các vấn đề giáo lý, nhưng dường như nhiều người chỉ nghĩ đơn thuần đó là giao tiếp xã hội và sự thân thiện tự nhiên.

Trước khi chết, Epicurus đã viết một lá thư trìu mến và cảm động cho Idomeneus, có lẽ là dành cho tất cả những người bạn của ông ở Lampacus, nơi thể hiện đúng tinh thần của ông trong triết lý của sự nghỉ ngơi và thanh thản ngay cả trong nỗi đau. Epicurus sẽ rời khỏi nhà, khu vườn và  tiền bạc sẽ chuyển cho những người của trường được ủy thác. Số tiền còn lại dùng để tôn vinh gia đình của Epicure, để chúc mừng sinh nhật hàng năm, lưu giữ ký ức của mọi người về ông hàng tháng. Những nô lệ của ông đã được giải thoát, và con gái của Metrodorus nên được kết hôn với ai đó trong trường Athen, với sự chấp thuận của Hermarchus.

Epicure không kết hôn với ai nên không có con. Ông bị phì đại tiền liệt tuyến, nên cuối cùng đã qua đời vì căn bệnh này năm 270 BC ở tuổi 72,

Bài viết và đánh giá

Diogenes Laërtius đã mô tả Epicurus là một nhà văn “sung mãn” nhất và giữ lại ba lá thư của ông và Kyriai doxiai (Học thuyết chính của Hồi giáo). Ba bức thư đó là:

- Gửi cho Herodotus, liên quan đến vật lý.
- Gửi cho Pythocle, có lẽ là một môn đệ, về khí tượng học.
- Gửi cho Menoeceus, về đạo đức và thần học.

Kyriai doxiai bao gồm 40 câu cách ngôn ngắn. Một nguồn chính khác là bản giấy cói từ Casa dei Papiri được phát hiện tại Herculaneum  vào năm 1752 – 1754. Không chỉ bao gồm các phần của tác phẩm vĩ đại Peri physeōs “Về Tự nhiên”, ban đầu trong 37 cuốn sách, mà còn rất nhiều đoạn hội thoại với bạn bè của ông.

Nhiều phương pháp triết học của Epicure đã giúp cho việc so sánh ông với một nhân vật tôn giáo. Sự hấp dẫn của ông ở Rome trong thế kỷ I BC được nhà thơ – triết gia Lucretius đã dựa trong tác phẩm của ông về Epicure, thực tế cho thấy Lucretius rất tôn trọng Epicure, do được tham chiếu đến tư tưởng của triết gia Cicero, và qua chi tiết của nhà viết tiểu sử Plutarch về cách Cassius làm dịu tâm trí của Brutus với những ý tưởng theo triết học Epicure. Lý thuyết nguyên tử của Epicure được hồi sinh vào thế kỷ XVII do Pierre Gassendi, một nhà khoa học, triết học người Pháp.

Mặc dù giáo lý của ông bị ảnh hưởng của nhiều nhà tư tưởng trước đó, đặc biệt là của Democrite, nhưng ông có sự khác biệt đáng kể đối với Democrite về các lý luận. Epicure thường phủ nhận điều ảnh hưởng này. 

Nguồn:

- Bách khoa toàn thư mở Wikipedia

(Bài tiếp theo Stilpon)

8664150219