Pyrrhon

(Bài trước Silpon)

Sau Socrate Triết Tây Phương gọi là Hậu kỳ Socrate, có chủ nghĩa hoài nghi và khắc kỷ, người khai sinh ra chủ nghĩa nầy là triết gia Pyrrhon.

Cuộc đời.

Pyrrhon tiếng Hy Lạp: Πύρρων (360 – 270 BC), ông sinh năm 360 BC tại Elis, trong vùng bán đảo Peloponnes thuộc Miền Nam nước Ý, thuở còn trẻ ông là họa sĩ đầy hứa hẹn, có tranh triển lãm ở phòng chưng bày tranh tại Elis, sau đó ông chuyển hướng sang triết học, tìm hiểu về Democrite, trở thành môn đệ của Bryson là con của Stilpo, cả 2 thuộc trường phái Megarian theo giáo lý của Socrate và sau cùng là môn đệ của Anaxarche vốn là đệ tử của Democrite.

Pyrrhon (360-270 BC)

Cùng với Anaxarche họ theo chân Alexandre đại đế chinh phục phương Đông, Pyrrhon luyện tập Yoga của người Ấn Độ, pháp thuật của người Ba Tư. Sự khám phá triết lý Đông phương hình như được ông ta áp dụng vào cuộc sống đơn độc. Trở về Elis, Pyrrhon chọn sống cuộc sống rất kham khổ.

Pyrrho là triết gia người Hy Lạp. Ông vừa là người khai sinh ra chủ nghĩa hoài nghi không chỉ của Hy Lạp mà của cả châu Âu, vừa là cha đẻ của Thuyết không thể biết rõ.

Danh từ hoài nghi, theo ý của Pyrrhon, có nghĩa là "tôi đang xét", "tôi đang nghiên cứu", tôi đang suy xét",... Những câu đại loại vậy thể hiện một thái độ do dự, không dứt khoát chọn ra phán đoán nào.

Pyrrhon đã cho rằng hạnh phúc là vấn đề trung tâm của triết học. Hạnh phúc là một từ chỉ trạng thái bình an thoải mái, đầy hưng phấn và muốn làm việc thiện. Trái nghịch với hạnh phúc là đau khổ và phẫn nộ.

Tiếp tục đi sâu vấn đề này, Pyrrhon cho rằng khi đi tìm nền tảng cho hạnh phúc, con người đối diện với ba câu hỏi:

• Sự vật được hình thành từ cái gì?
• Con người quan hệ với sự vật như thế nào?
• Trong quan hệ trên, con người sẽ được hưởng gì?

Và ông đã trả lời từng câu hỏi:

- Với câu hỏi "Sự vật được hình thành như thế nào?", Pyrrhon cho rằng đây là câu hỏi không thể có câu trả lời đáng tin vì chúng ta chưa tìm ra được bản chất của sự vật:

Do có tính chất hỗn hợp, các giác quan của chúng ta không thể lĩnh hội được chính xác bản chất của các vật thể ở bên ngoài. Ngay cả lý tính cũng không thể lĩnh hội được vì các giác quan thường mắc sai lầm

- Để trả lời câu hỏi thứ hai, "Con người quan hệ sự vật như thế nào?", Pyrrhon đã viết như thế này:

Tính biến đổi và liên tục không ổn định về chất của các sự vật đưa tới sự phân biệt không rõ ràng của chúng trong trực giác, do vậy không thể phán xét về chúng từ góc độ chân lý hay sự giả dối. Do vậy, tốt hơn hết là kiểm soát các khẳng định nhất quyết và có trạng thái tinh thần bình thản, hoàn toàn tự do trong phán đoán

Ý nghĩa của đoạn văn trên đó là không nên có một khẳng định quả quyết về sự vật, cụ thể ở đây là quan hệ giữa chúng và con người. Và tác giả của đoạn văn này cũng đưa ra lời khuyên là nếu nhất thiết phải trả lời, hãy trả lời theo kiểu có thể là vậy. Với quan niệm như thế, Pyrrhon đã xây dựng cái gọi là ataraxia: có thể diễn dịch “giữ  tâm thanh tịnh” hay “giải thoát mọi âu lo” hoặc “bình thản trước mọi biến cố”.

- Còn đối với cau hỏi cuối cùng, "Trong quan hệ con người - sự vật, con người được hưởng gì?", Pyrrhon đã trả lời ngay rằng: Con người được hưởng hạnh phúc. Hạnh phúc ở đây là vô cảm, là khép mình, là mặc kệ tất cả, nhìn cuộc đời qua khe cửa hẹp.

Do áp dụng những ý tưởng đó, được ông ta gọi là “thực hành hoài nghi” với đạo đức và đời sống thường ngày. Pyrrhon kết luận rằng chỉ có khuynh hướng Ataraxia là mục đích tối hậu làm cho Hoài Nghi sớm thành tựu. Ông ta lập luận do không thể biết cái gì, không có cái gì tự nó tốt hay xấu, chỉ có sự chọn lựa theo mỗi người hay luật pháp nó mới hiện ra như thế ấy. Nếu không có lý do tốt thích hợp cho hành động với cái khác, rồi nó vắng mặt tất cả các hành động sẽ là ý tưởng tuyệt vời. Trong sự dửng dưng nầy, nó đã từ bỏ mọi ham muốn, nó là căn bản để không có ý chọn lựa cái nầy tốt hơn cái kia, cuộc sống sẽ không bị quấy rầy sự yên tĩnh của tâm hồn, giải thoát từ ảo tưởng, không hạnh phúc là kết quả của ước muốn không đạt được.

Như thế, người khôn ngoan phải giải thoát khỏi mọi ước muốn và mọi nổi khổ đau.

Đánh giá

Sextus Empiricus đánh giá như sau về Pyrrhon: Mặt trời làm cho cái trước đó nhìn thấy trở nên nhìn thấy được còn Pyrrhon thì ngược lại làm rối mù những cái mà ai cũng nhìn thấy rõ

Sau này, cả Diogenes Laërtius, Cicero và Georg Wilhelm Friedrich Hegel đều có chung đánh giá về Pyrrhon. Họ cho rằng, Pyrrhon đã bỏ rơi con người trước khi bỏ rơi chính mình.

Nguồn:

- Bách khoa toàn thư mở Wikipedia
- Web: philosophybasics.com/philosophers_pyrrho.html

(Bài tiếp Timon)

8664150219