Nguyễn Văn Tý

(tiếp theo Trịnh Hưng)

(1925-20  )

Nhạc sĩ Nguyễn Văn Tý sinh ngày 5 tháng 3 năm 1925 tại Vinh, Nghệ An, quê gốc ở xã Phú Cường, huyện Sóc Sơn, thành phố Hà Nội, còn quê hiện giờ ở Vĩnh Phúc. Xuất thân trong một gia đình truyền thống âm nhạc, cha của ông là "trùm một phường bát âm của miền quê Vĩnh Phú thạo cả hát văn, hát chèo và hát ả đào", sau vào làm thợ máy nhà máy xe lửa Trường Thi ở Nghệ An. Thuở nhỏ, Nguyễn Văn Tý học ở trường Quốc học Vinh và được một giáo viên người Pháp dạy cho những bài hát của Tino Rossi đang thịnh hành thời đó. Trong thời gian tham gia hoạt động hướng đạo, ông được một cha cố người Tây Ban Nha cho vào dàn nhạc nhà thờ hát thánh ca. Ở đó ông được học nhạc lý cơ bản và nhất là nâng cao trình độ hòa thanh, hát bè. Nguyễn Văn Tý còn được một thầy giáo nhạc sĩ người Hoa tên Mạnh Hinh dạy chơi đàn guitar Hawaii.

Từ năm 1944, ông đi hát trong phòng trà ở Vinh kiếm sống. Năm 1945, Nguyễn Văn Tý tham gia phong trào Việt Minh, sáng lập và xây dựng đoàn kịch thơ, kịch nói của Thanh niên Cứu quốc Nghệ An. Theo lời của Nguyễn Văn Tý, ông bắt đầu sáng tác vào năm 1947 khi ấy là Trưởng phòng Thông tin tuyên truyền huyện Thanh Chương, nhưng ông coi tác phẩm đầu tay của mình là bài Ai xây chiến lũy được viết 1949.

Năm 1948, Nguyễn Văn Tý ở đoàn văn hóa tiền tuyến thuộc Quân huấn cục. Sau đó, từ năm 1950, ông nhận nhiệm vụ đi xây dựng Đoàn Văn công của Sư đoàn 304 và làm trưởng đoàn. Bản Dư âm nổi tiếng được ông sáng tác khoảng 1950 sau một lần về chơi nhà bạn ở Quỳnh Lưu, Nghệ An, Dư âm viết về cô em gái của người bạn đó. Cũng vì bản nhạc này ông bị đơn vị đưa ra kiểm điểm vì đã sáng tác một bài hát quá ủy mị, không hợp với thời kỳ đó. Tuy nhiên, bài hát Dư âm sau này lại rất nổi tiếng và được hát nhiều tại miền Nam. Ngoài ra ông còn sáng tác bài Mùa hoa nở, Pha màu luống cày...

Đến 1951, Nguyễn Văn Tý giải ngũ và chuyển về công tác ở Chi hội Văn nghệ Liên khu IV. Năm 1952, ông quen biết với bà Nguyễn Thị Bạch Lệ, em gái nhạc sĩ Nguyễn Văn Thương và sau đó hai người thành hôn. Thời gian này ông sáng tác những bài như Vượt trùng dương năm 1952, Tiếng hát Dôi-a  năm 1953 và đặc biệt là ca khúc nổi tiếng Mẹ yêu con năm 1956. Ba năm sau, cha ông mất.

Cuối năm 1957, Nguyễn Văn Tý cùng với Nguyễn Xuân Khoát, Đỗ Nhuận, Lưu Hữu Phước, Văn Cao được chỉ định thành lập Hội Nhạc sĩ Việt Nam. Sau đó, khi đang là ủy viên chấp hành khóa đầu tiên của hội thì báo Nhân Văn ra đời, xảy ra vụ Nhân Văn - Giai Phẩm, theo lời khuyên của Lưu Hữu Phước, Nguyễn Văn Tý đi tránh và nghiên cứu dân ca. Đầu 1961, ông được biệt phái về Hưng Yên. Thời gian này, Nguyễn Văn Tý đã viết một số ca khúc như Chim hót trên đồng đay năm 1963, Dòng nước quê hương năm 1963, Tiễn anh lên đường năm 1964, Múa hát mừng chiến công năm 1966...

Nguyễn Văn Tý sáng tác được khá nhiều bài hát, những sáng tác của ông lại được đông đảo công chúng mến mộ như Dư âm, Mẹ yêu con, Dáng đứng Bến Tre, Bài ca năm tấn, Bài ca phụ nữ Việt Nam, Em đi làm tín dụng, Tấm áo chiến sỹ mẹ vá năm xưa, Một khúc tâm tình của người Hà Tĩnh, Người đi xây hồ Kẻ Gỗ, Cô nuôi dạy trẻ...

Dư âm có thể coi là ca khúc tiền chiến duy nhất của ông. Ca khúc tuy không được phổ biến ở miền Bắc trong những năm chiến tranh nhưng lại được biểu diễn nhiều ở miền Nam trước năm 1975. Về sau ca khúc được lưu hành rộng rãi, trở thành một trong những bản tình ca được nhiều công chúng yêu thích. Sau này ông có viết thêm bài "Dư âm 2" mang tên Một ánh sao trời năm 1988.

Nguyễn Văn Tý là một trong những nhạc sĩ nhạc đỏ thành công với chất liệu dân ca. Những sáng tác của ông được chắt chiu và nghiền ngẫm qua những chuyến đi thực tế trong thời gian dài, nhiều sáng tác đã sử dụng khéo léo chất liệu dân ca của nhiều vùng miền như Một khúc tâm tình người Hà Tĩnh, Dáng đứng Bến Tre, Mẹ yêu con.... Một đề tài quen thuộc trong nhiều sáng tác của ông là phụ nữ với những ca khúc như Bài ca phụ nữ Việt Nam, Mẹ yêu con, Tấm áo chiến sỹ mẹ vá năm xưa... Nguyễn Văn Tý cũng là một nhạc sĩ có nhiều sáng tác "ngành ca": Em đi làm tín dụng, Anh đi tìm tôm trên biển cả, Chim hót trên cánh đồng đay, Cô đi nuôi dạy trẻ, Bài ca năm tấn.

Ngoài ra ông còn viết một số ca khúc thiếu nhi như Tôi là gà trống, Gà mái mơ, Út cưng... Ông còn viết nhạc cho phim hoạt hình, múa rối và một số vở chèo: Đảo nổi, Sông Hồng năm 1967, Nguyễn Viết Xuân năm 1968.

Ông đã xuất bản các tác phẩm: Những dư âm còn lại, video, VAFACO, 1993, Tuyển chọn ca khúc Nguyễn Văn Tý, Nhà xuất bản Âm nhạc, Hội nhạc sĩ Việt Nam 1995; Băng chân dung và tác phẩm của Đài truyền hình Tp. HCM.

Trên trang mạng phuongnam.net.vn, có một loạt bài viết về nhạc sĩ Nguyễn Văn Tý, trong đó có nhận xét:

Nếu như mối tình với các bóng hồng là nguồn cảm hứng cho tình khúc của nhạc sĩ Nguyễn Văn Tý thì vẻ đẹp non nước, con người trên những miền đất ông qua lại là nguồn cảm hứng bất tận để bài hát trữ tình, quê hương, kháng chiến ra đời.

Ca khúc:

- Ai xây chiến lũy (1949)
- Anh đi tìm tôm trên biển cả
- Bài ca năm tấn (1967)
- Bài ca phụ nữ Việt Nam (1970),
- Chim hót trên đồng đay (1963)
- Cô đi nuôi dạy trẻ (1980)
- Dáng đứng Bến Tre (1981)
- Dòng nước quê hương (1963)
- Dư âm (1950)
- Em đi làm tín dụng (1971)
- Gà mái mơ
- Khoảng cách (1996)
- Mẹ yêu con (1956)
- Một ánh sao trời (1988)
- Một khúc tâm tình người Hà Tĩnh (1974)
- Múa hát mừng chiến công (1966)
- Người đi xây hồ Kẻ Gỗ (1976)
- Ru người trăm năm (1999)
- Tấm áo chiến sỹ mẹ vá năm xưa (1973)
- Tiễn anh lên đường (1964)
- Tôi là gà trống
- Út cưng
- Vượt trùng dương (1952)

Tác phẩm:

- Những dư âm còn lại, (video, VAFACO, 1993)
- Tuyển chọn ca khúc Nguyễn Văn Tý, (Âm nhạc, Hội NSVN, 1995)

Tài liệu tham khảo:

- Nguyễn Văn Tý Web:Wikipedia

Ca khúc Dư âm do danh ca Vũ Khanh trình bày

https://www.youtube.com/watch?v=55za-gHB1Q8

(Xem tiếp Lê Trọng Nguyễn)