Bình thường tâm thị Đạo

Ngài Triệu Châu hỏi ngài Nam Tuyền: “Thế nào là đạo?” Ngài Nam Tuyền đáp “Tâm bình thường là đạo”, nói theo chữ Hán là 平常心是道 (bình thường tâm thị đạo).

Đạo trong tiếng Việt có nhiều nghĩa, nhưng thường được hiểu theo ba nghĩa: đường, lối hoặc phương tiện, hệ thống tư tưởng, tôn giáo hoặc giáo lý, đạo đức hoặc quy tắc ứng xử. Tùy theo ngữ cảnh, "đạo" có thể chỉ một con đường vật lý, một hệ thống niềm tin tôn giáo như Phật giáo, Đạo giáo, hoặc một tập hợp các nguyên tắc đạo đức cần tuân theo trong cuộc sống. 

Đạo mà ngài Triệu Châu muốn biết là một hệ thống tư tưởng, trong ngữ cảnh ấy ngài Nam Tuyền đã trả lời Tâm bình thường là Đạo.

Tâm bình thường là không giận hờn, không oán ghét, không tham lam, không ích kỷ, không buồn, không vui …. đó là cái Đạo mà ngài Triệu Châu muốn biết.

Trong xã hội chắc ai cũng thấy, biết có người luôn hiền lành, có người luôn hung dữ. Người luôn hiền lành đương nhiên là tâm người ấy bình thường, nhưng chưa chắc đó là cái Đạo của người ấy. Có người tâm luôn độc ác với loài vật chung quanh mà luôn cả với người bên cạnh, ngay cả người thân trong gia đình, đó cũng không phải là cái đạo của người ấy.

Khoảng 70 năm về trước ở quê tôi có một thanh niên đi ghe của thương buôn, anh ta cầm lái chiếc ghe do tàu kéo, nhưng qua khúc sông có cua không hiểu anh ta ngủ gục hay thế nào, chiếc ghe va vào một cây cà na ở ven sông, chẳng may trên cây cà na có một ổ ong vò vẻ, làm cho ong bị vỡ ổ, anh ta bị ong chích phải bỏ tay lái thuyền, nhảy xuống sông để tránh bị ong đánh, sau đó anh ta lên bờ, được nhà kia giúp cho nghỉ ngơi, ăn uống, trị vết thương. Người ta đếm anh ta bị 6 vít ong đánh nên gọi anh ta với biệt danh là Sáu Ong. Có người có cái cốc để tu, nhưng vài năm bị bệnh phải trở về nhà tịnh dưỡng, do đó người ta cho Sáu Ong cái cốc để nương thân, anh ta phải làm mướn hàng ngày như giả gạo, xay lúa, gánh nước … để có gạo, cá, mắm độ nhật qua ngày. Anh ta hiền khô, không so hơn tính thiệt, như vậy tâm anh ta bình, nhưng đó không phải là Đạo của anh ta.

Lão Tử nói:

道可道, 非常道; 名可名, 非常名.

無, 名天地之始; 有, 名萬物之母.

Đạo khả đạo, phi thường đạo; danh khả danh, phi thường danh.

Vô, danh thiên địa chi thủy; hữu, danh vạn vật chi mẫu.

Dịch Nghĩa:

Đạo mà nói ra được thì không còn là đạo bình thường nữa. Tên mà đặt ra được thì không còn là tên bình thường nữa.

Không tên là gốc của trời đất, có tên là mẹ của muôn vật.

Vũ trụ khởi thủy

Nếu chúng ta hiểu sâu xa hơn, lúc đầu trong trời đất không có chi cả, rồi do các yếu tố đất, nước, gió, lửa không khí mới tạo ra vũ trụ và vạn vật hình thành.

866404072025