Huỳnh Ái Tông: Phạm Đình Chương

(1929-1991)

Nhạc sĩ Phạm Đình Chương sinh ngày 14 tháng 11 năm 1929 tại Bạch Mai, Hà Nội. Quê nội ông ở Hà Nội và quê ngoại ở Sơn Tây. Xuất thân trong một gia đình truyền thống âm nhạc, cha của Phạm Đình Chương là ông Phạm Đình Phụng. Người vợ đầu của ông Phụng sinh được hai người con trai: Phạm Đình Sỹ và Phạm Đình Viêm. Phạm Đình Sỹ lập gia đình với nữ kịch sĩ Kiều Hạnh và có con gái là ca sĩ Mai Hương. Còn Phạm Đình Viêm là ca sĩ Hoài Trung của ban hợp ca Thăng Long.

Người vợ sau của ông Phạm Đình Phụng có 3 người con: trưởng nữ là Phạm Thị Quang Thái, tức ca sĩ Thái Hằng, vợ nhạc sĩ Phạm Duy. Con trai thứ là nhạc sĩ Phạm Đình Chương. Và cô con gái út Phạm Thị Băng Thanh, tức ca sĩ Thái Thanh.

Ông được nhiều người chỉ dẫn nhạc lý nhưng phần lớn vẫn là tự học. Trong những năm đầu kháng chiến, Phạm Đình Chương cùng các anh em Phạm Đình Viêm, Phạm Thị Quang Thái và Phạm Thị Băng Thanh gia nhập ban văn nghệ Quân đội ở Liên Khu IV.

Phạm Đình Chương bắt đầu sáng tác vào năm 1947, khi 18 tuổi, nên phần nhiều những nhạc phẩm của ông thường được xếp vào dòng tiền chiến bởi mang phong cách trữ tình lãng mạn. Các nhạc phẩm đầu tiên như Ra đi khi trời vừa sáng, Hò leo núi... có không khí hùng kháng, tươi trẻ.

Năm 1951, ông và gia đình chuyển vào miền Nam. Với nghệ danh Hoài Bắc, ông cùng các anh em Hoài Trung, Thái Thanh, Thái Hằng lập ban hợp ca Thăng Long danh tiếng. Thời kỳ này các sáng tác của ông thường mang âm hưởng của miền Bắc như nói lên tâm trạng hoài hương của mình: Khúc giao duyên, Thằng Cuội, Được mùa, Tiếng dân chài... Thời gian sau đó, ông viết nhiều bản nhạc nổi tiếng và vui tươi hơn: Xóm đêm, Ly rượu mừng, Đón xuân...

Sau khi cuộc hôn nhân với ca sĩ Khánh Ngọc tan vỡ, ông bắt đầu sáng tác tình ca. Ông đem tâm trạng đau thương vào những bài nhạc tình da diết, đau nhức, buốt giá tâm can: Đêm cuối cùng, Thuở ban đầu, Người đi qua đời tôi, Nửa hồn thương đau.

Có thể nói Phạm Đình Chương là một trong những nhạc sĩ phổ thơ hay nhất. Nhiều bản nhạc phổ thơ của ông đã trở thành những bài hát bất hủ, có một sức sống riêng như: Đôi mắt người Sơn Tây thơ Quang Dũng, Mộng dưới hoa thơ Đinh Hùng, Nửa hồn thương đau thơ Thanh Tâm Tuyền, Đêm nhớ trăng Sài Gòn thơ Du Tử Lê... Phạm Đình Chương cũng đóng góp cho tân nhạc Việt Nam một bản trường ca bất hủ Hội trùng dương viết về ba con sông đại diện cho ba miền: sông Hồng, sông Hương và sông Cửu Long.

Nói về nhạc Phạm Đình Chương, nhạc sĩ Cung Tiến viết:

Nếu phải dùng một tính từ duy nhất để xác định đặc điểm của những ca khúc Phạm Đình Chương, thì có lẽ tôi sẽ chọn từ ngữ “đằm thắm”. Dường như bất cứ một bài hát nào của anh – từ những khúc mô tả một cảm xúc cá nhân “Xóm đêm”, gợi lại một dĩ vãng “Mưa Sài Gòn mưa Hà Nội”, chia xẻ nhịp đập chung của trái tim tập thể “Ly rượu mừng”, “Đón xuân”, “Hò leo núi”, đến những khúc lý tưởng hóa những tình tự dân tộc “Hội trùng dương, Bài ngợi ca tình yêu”, đặc biệt những khúc hát làm thăng hoa ái tình “Mộng dưới hoa”, “Đêm màu hồng” – ta đều thấy cùng tỏa ngát ra, từ giai điệu hay lời ca, một hương thơm của tình cảm sâu sắc, đậm đà và tha thiết.

Sau 1975, Phạm Đình Chương định cư tại California, Hoa Kỳ. Ông mất 22 tháng 8 năm 1991 tại California. Thọ 62 tuổi.

Ca khúc:

- Ra đi khi trời vừa sáng (đồng sang tác với Phạm Duy, 1946)
- Thanh niên tiến lên (1948)
- Kiếp Cuội già (1949)
- Bài ca tuổi trẻ (1950)
- Chiều buồn (1950)
- Mười thương (1951)
- Sáng rừng (1951)
- Đợi chờ (đồng sáng tác với Nhật Bằng, 1952)
- Hò leo núi (1952)
- Ly Rượu Mừng (1952)
- Đón xuân (1953)
- Được mùa (1953)
- Thuở ban đầu (1953)
- Hội trùng dương (trường ca gồm 3 bài Tiếng sông Hồng, Tiếng sông Hương, Tiếng sông Cửu Long, 1954)
- Chia tay ngày hè (1954)
- Đất lành (1956)
- Lá thư người chiến sĩ (1956)
- Xuân tha hương (1956)
- Mộng dưới hoa (thơ Đinh Hùng, 1957)
- Mỗi độ xuân về (1957)
- Tiếng dân chài (1957)
- Lá thư mùa xuân (1958)
- Mắt buồn (thơ Lưu Trọng Lư, tặng Lệ Thu, 1960)
- Buồn đêm mưa (thơ Huy Cận, 1961)
- Đêm cuối cùng (1961)
- Màu kỷ niệm(thơNguyên Sa, 1961)
- Xóm đêm (1962)
- Heo may tình cũ (thơ Cao Tiêu, 1963)
- Anh đi chiến dịch (1964)
- Định mệnh buồn (1964)
- Mưa Sài Gòn, mưa Hà Nội (đồng sáng tác với Hoàng Anh Tuấn, 1966)
- Dạ tâm khúc(thơThanh T âm Tuy ền, 1967)
- Bài ngợi ca tình yêu (thơ Thanh Tâm Tuyền, 1968)
- Đêm màu hồng (thơ Thanh Tâm Tuyền, 1968)
- Đôi mắt người Sơn Tây(thơ Quang Dũng, 1969)
- Khi cuộc tình đã chết(thơ Du Tử Lê, 1969)
- Người đi qua đời tôi (thơ Trần Dạ Từ, 1969
- Nửa hồn thương đau (thơ Thanh Tâm Tuyền, 1970)
- Bên trời phiêu lãng (1980)
- Cho một thành phố mất tên (thơ Hoàng Ngọc Ẩn, 1980)
- Khi tôi chết hãy đem tôi ra biển (thơ Du Tử Lê, 1980)
- Đêm, nhớ trăng Sài Gòn (thơ Du Tử Lê, 1981)
- Hạt bụi nào bay qua (thơ Thái Tú Hạp, 1981)
- Quê hương là người đó (1981)
- Ta ở trời tây (thơ Kim Tuấn, 1982)
- Đến trường
- Khúc giao duyên
- Nhớ bạn tri âm
- Thằng Cuội
- Trăng Mường Luông
- Quật cường
- Chiến thắng ca
- Lạc hướng

Tài liệu tham khảo:

- Phạm Đình Chương Web: Wikipedia
- Cố nhạc sĩ Phạm Đình Chương: “Nửa hồn thương đau” Web: baomoi.com

Trường ca Hội Trùng Dương do Ban Hợp ca Thăng Long trình bày