Hôm nay tự nhiên tôi nhớ đến họa sĩ Loka, anh tên thật là La Doãn Hân sinh tại Hội An năm 1925 và mất ngày 24-4-2013 tại Rosemead Califinia, thọ 88 tuổi.
Sở dĩ tôi
biết anh Loka vì năm 1956, Đệ nhất Việt Nam Cộng Hòa có tổ chức Triển Lãm, người
ta muốn chưng bày quyển Hiến Pháp đầu tiên của Việt Nam Cộng Hòa bằng quyển sách
viết tay bìa da mạ chữ vàng, việc viết sách ấy giao cho nhà in Iform là nhà in
danh tiếng thời bấy giờ, nó được giao in vé số Kiến Thiết Quốc Gia, nhà in giao
trách nhiệm cho Hoạ sĩ Phạm Thăng viết, lúc đó tôi ở trọ nhà anh, nên anh đưa tôi
đi theo thức đêm với anh để giúp anh vài việc lặt vặt, anh lại nhờ họa sĩ Loka
cũng đến đó giúp anh vài việc, cho nên tôi quen biết với anh Loka, sau đó anh Loka giúp vẽ font cho đoàn Cải lương Thúy Nga, anh Loka đã cho vé tôi đi xem tuồng hát
Khi hoa Anh Đào nở của đoàn nầy khai
trương ở rạp Chiếu bóng Khải Hoàn do cô đào Bích Sơn và Thành Được thủ vai đào
kép chánh diễn. Có lẽ đó là lần đầu tiên Thành Được lên sân khấu và thành công ngay
từ bước đầu nầy.
Sau đó tôi
không có liên lạc chi với anh Loka, nhưng có lần đi xem đoàn Thanh Minh Thanh Nga diễn
ở rạp Nguyễn Văn Hảo thấy có cảnh Thanh Nga đứng trên thuyền, font sau là cảnh
nước biển mênh mông có sóng vổ vào mạn thuyền, cảnh ấy do họa sĩ Loka dàn dựng,
có phải là tuồng hát Thuyền ra cửa biển ?
Có người
không biết cho họa sĩ Loka là anh của nghệ sĩ La Thoại Tân, sai lầm vì họa sĩ Loka tên thật là
La Doãn Hân sinh năm 1925 tại Hội An còn La Thoại Tân là biệt danh của Phạm Văn
Tần sinh năm 1937 tại Sàigòn.
Tôi đã cố
tìm trên Mạng nhưng không có ảnh của anh Loka (mong được sự giúp đỡ của mọi người
cho tôi tấm ảnh của anh Loka).
Sở dĩ tôi
viết về Loka vì anh là một họa sĩ tài hoa, dàn dựng hậu trường sân khấu từ đoàn
Thúy Nga của anh Hoàng cũng là chủ nhân hãng bông gòn Bạch Tuyết trên đường Trương
Tấn Bửu, Phú Nhuận Gia Định, cho đến đại ban Thanh Minh Thanh Nga vào thời hoàng
kim của sân khấu Cải lương ở Thủ đô Sàigòn.
Soạn giả
Nguyễn Phương viết nhiều về sân khấu cải lương, cũng có khi ông nhắc đến họa sĩ
Loka.
Và một
người khác viết về Loka:
Loka: Một họa sĩ bị lãng quên
Sắp tới tại Hà
Nội sẽ tưng bừng mừng kỉ niệm 40 (năm) ngành sân khấu và có nhiều cuộc gặp gỡ,
vui vẻ nhưng với ai kìa, với những nghệ sĩ, nghệ nhân còn đương chức, chứ còn
“nghệ sĩ bị bỏ lại bên đời”… lại là nổi đau thầm lặng.
Có một lần tôi
đọc 1 bài báo trên tờ TTCN (Tuổi
Trẻ Chủ Nhật) của một tác giả viết về Hội An và đăng bức vẽ Hội An của họa
sĩ LOKA. Tôi biết họa sĩ từ bức vẽ đó. Hôm khác tôi đến NVH Quận 5 xem
triển lãm, tình cờ nghe họa sĩ Tốt mời một số hoạ sĩ khác đi thăm họa sĩ Loka
nằm viện. Tôi vội vàng xin theo, mặc dù tôi chưa hề biết thân thế ông. Họa sĩ
Loka vào nằm viện dưỡng lão với số tiền 60.000 đồng/ngày, quá đắt nhưng gia đình
không thể bỏ rơi ông. Thấy vậy nhà thơ Kiên Giang lo làm thủ tục xin Hội Sân
khấu cho ông được vào nằm viện miễn phí.
Họa sĩ Loka tên
thật (là) La Doãn Hân, em trai của nhạc sĩ La Hối (tác giả nhạc phẩm Xuân và tuổi trẻ),
anh nghệ sĩ La Thoại Tân. Ông sinh năm 1925 tại Hội An. Bước vào con đường hội
hoạ bằng cách tự học, có 40 năm hoạt động trong ngành sân khấu - điện ảnh. Từ
năm 1947 đến năm 1958 ông bắt đầu vẽ áp phích ciné cho các rạp hát: Ciné Nam
Việt (Chợ Cũ), Văn Cầm (Nancy), Modern (Tân Định); Đại Nam, Thanh Bình... Từ
năm 1959-1985 về vẽ cho sân khấu kịch - cải lương qua các đoàn Thúy Nga, Út
Bạch Lan - Thành Được, Kim Chưởng, Thanh Minh - Thanh Nga, Minh Vương, Trăng
Mùa Thu, Sao Ngàn Phương, Văn Công TP, Kim Cương, Bông Hồng, Hoàng Thi Thơ, Túy
Hoa... và nhiều đoàn tỉnh. Năm 1990 vì tuổi già sức yếu ông đã trở về nhà ngồi
bên giá vẽ, vẽ lại những bức tranh về phố cổ Hội An, bỏ lại bên đời những năm
tháng “lãng tử”.
Trên một tờ
(số) báo Bút Thép năm
1964 có viết “La Doãn Hân là người đã đóng góp rất nhiều vào công cuộc đưa hội
họa vào sân khấu ca kịch, từ năm 1954”. Ông đã có dịp đi Nhật, Hồng Kông để
nghiên cứu nghệ thuật kiến trúc hình thức trên sân khấu. Năm 1952 với vai trò
họa sĩ thiết kế sân khấu cho “Đoàn Văn nghệ Việt Nam” do Hoàng Thi Thơ và nhạc
sĩ Lê Thương phụ trách sang Nhật trình diễn đã để lại nhiều ấn tượng đẹp. Năm
1964 ông làm giám đốc kiến trúc sân khấu cho đoàn “Tiếng hát dân tộc”. Tôi tìm
đến nhà thăm ông sau khi (ông) ra viện, người ông yếu lắm, tai lãng và ông đã
kể lại với tôi “thật tình mà nói, hồi còn cầm cọ vẽ cho các đoàn có lắm lúc tôi
cũng muốn bỏ nghề vẽ phông màn cho cải lương nhưng lời ca tiếng nhạc từ những
bài vọng cổ cứ ám ảnh, tôi không bỏ được nghề. Giờ già rồi, ngồi nhà tôi buồn
lắm”.
Làm họa sĩ thiết
kế thời ông cũng lắm nhiêu khê, hồi đó nghệ sĩ hát còn kéo “micro” dây nên cảnh
không được cao quá sẽ đụng dây, di chuyển thì khuôn vẽ quá 1m cũng bị phàn nàn.
Ông tâm sự “có một lần ông bầu bảo tôi vẽ cảnh trí cho vĩ đại, tôi đồng ý nghe
theo. Đoàn diễn xong đêm cuối, đổi bến hát phải để lại một nửa cảnh ở phòng vẽ
còn mấy ông dọn cảnh thì la làng “ông vẽ cho to, cho nhiều rồi đi mà mướn tàu
chở”.
Có một thời theo
chân các đoàn hát dọc xuôi, xuôi dọc “lãng tử giang hồ”, thế mà giờ đây không
một ai còn nhắc đến tên ông. Nhìn thấy nhiều nghệ sĩ “trẻ” được phong danh hiệu
NSƯT mà chạnh lòng cho ông. Một thời say mê thiết kế, cách tân cho sân khấu
nhưng lại bị đời lãng quên.
Thanh Tú
866407022025
No comments:
Post a Comment