Trước
1975, phải công nhận văn học miền Nam bị coi thường, bởi vì so với lịch sử dân
tộc thì lịch sử miền Nam chỉ mới vài trăm năm, trong khi lịch sử Việt Nam có đến
hàng ngàn năm, trong đó mảng văn học Việt Nam có đến cả ngàn năm, nào những Lĩnh Nam Chích Quái, Truyền Kỳ Mạn Lục, Truyện
Kiều, Chinh phụ ngâm, Cung Oán ngâm khúc…., trong khi miền Nam chỉ có Lục Vân Tiên.
Văn
chương là gì ? Hiểu theo ngữ nguyên Văn là vẻ đẹp. Chương là vẻ sáng. Văn
chương có nghĩa là vẻ đẹp đẽ sáng sủa của một sáng tác, nhưng những nhà văn sơ
khởi ở miền Nam, họ không chủ trương sáng tác những bản văn với lời lẽ bóng bẩy,
giọng văn êm dịu. Họ cho biết nghĩ ra làm sao, nói như thế nào thì viết như thế
ấy.
Trong nhựt
trình Nam kỳ số 1, ngày 11-10-1897,
trong bài Lời cùng các người coi nhựt trình ta viết như sau:
Về việc
chữ nghĩa thì dùng những tiếng tầm thường, không dùng những tiếng cao kỳ, dân sự
ít hiểu. Chúng ta có ý nói về đều này, là vì nhựt trình Nam Kỳ thì là để mà rao
báo những chuyện có ích cho mọi người đều hiểu, không phải là chuyện cao xa đễ
cho một ít người thông minh hiểu biết mà thôi. Những người Annam hay chữ nghĩa
đã thông hiểu ý tứ chúng ta, thì biết việc rõ ràng, chẳng câu chấp sự chúng ta
dùng những tiếng tầm thường, vì các người ấy đã biết là việc làm ích chung cho
mỗi một người ...
Cho nên
những nhà văn miền Nam khởi từ Nguyễn Trọng Quản cho đến Trần Chánh Chiếu, Lê
Hoằng Mưu, Hồ Biểu Chánh … văn của họ không đẽo gọt, không quá mượt mà.
Trong hồi
ký của nhà văn Bình Nguyên Lộc viết về bà Bút Trà, ông thực lòng khen ngợi khi
bà lập tờ báo, chỉ nhằm mục đích chưởi lại những tờ báo đã chưởi bà cho vay nặng
lãi, nhưng khi bà ra được tờ Sàigòn Họa
Báo, sau đổi tên là Sàigòn Mới ,
bà không hề chưởi lại họ một chữ nào. Ông đề nghị sẽ cộng tác viết tiểu thuyết
cho tờ Sàigòn Mới nhưng bà Bút Trà thẳng
thừng từ chối đề nghị của nhà văn Bình Nguyên Lộc với lý do: “Tôi
chỉ đăng bài mà chị bán cá có đọc cũng hiểu.
Cậu viết khó hiểu, người bình dân không đọc đâu.”.
Có một nhà văn cho biết
vào năm 1954, ông ta di cư vào Nam, thấy một người phu xích lô, buổi trưa ghế
xe nơi vệ đường có bóng mát, ngồi vào xe, lật tờ báo ra đọc, ông ta hết sức lấy
làm lạ, nhưng chắc ông ta còn quên kể thêm, chị bán xôi ở góc ngã tư đường, khi
vắng khách kéo tờ báo ở dưới gánh xôi ra đọc.
Đó chỉ là
khía cạnh của văn hóa miền Nam, nhờ đó tiểu thuyết feuilleton phát triễn mạnh
vào những năm 1930-1970, nhưng chính vì tiểu thuyết feuilleton đã làm cho các
nhà phê bình văn học trước kia không để ý đến, có thể họ đã đánh giá chúng
không phải là tác phẩm văn chương, mà văn chương vị nghệ thuật hay vị nhân sinh
?
Cho đến
nghìn sau dù cho người ta quên hết tất cả những tờ báo ở miền Nam, ở Việt Nam,
nhưng không thể nào quên được Gia Định
Báo, người ta có thể quên hết các nhà văn Việt Nam nhưng không thể nào quên
được Trương Vĩnh Ký nhà văn Miền Nam, nhà văn quốc ngữ tiền phong, và con rể
ông cũng là học trò của ông, nhà văn Nguyễn Trọng Quản người viết tiểu thuyết bằng
chữ quốc ngữ đầu tiên ở Việt Nam.
Mặc dù
nhóm Trí Đức Học Xá của Đông Hồ có luyện văn, tuần báo Sống của họ như một thử nghiệm, gặp lúc kinh tế khó khăn hay không
được nhiều người ủng hộ, nên chưa đầy năm thì Sống đã chết.
Cho đến
nay, văn học miền Nam vẫn còn là mảnh đất trù phú cho những nhà nghiên cứu, những
người viết luận án tốt nghiệp sau Đại học, nó cần được khai phá nhiều hơn, để
người ta thấy được cái tinh hoa của văn học miền Nam, từ xây dựng nền văn học mới,
cho tới kiên cường đấu tranh chống thực dân, hầu mang lại độc lập cho đất nước,
ấm no hạnh phúc cho mọi người.
Louisville,
22-9-2014
No comments:
Post a Comment