Hò Miền Nam 4 (tiếp theo)

(Bài trước)

VI.- Hò

Hò là giọng, điệu ca hát các bài Ca dao. Do nó thường bắt đầu bằng giọng điệu Hò ơ …, nên người ta gọi nó, đặt tên cho nó là Hò.

Khi người ta chèo thuyền, người Huế lại gọi nó là Hò mái đẩy, Hò mái nhì, người Nam gọi là Hò mái ngắn, Hò mái dài. Khi kéo gỗ cùng nhau hò lấy sức gọi là Hò Kéo gỗ. Khi đi cấy cùng nhau hò cho vui, quên đi thời gian gọi là Hò cấy lúa. Lúc xay lúa, khi giã gạo cùng nhau hò cho quên mệt nhọc gọi là Hò xay lúa, Hò giã gạo….

Có những câu hò có tánh cách phổ thông, chỗ nào hò cũng như nhau. Ví dụ:

Công cha như núi Thái Sơn,
Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra.

Hay:

Thắp hương vái với ông bà,

Đôi ta kết ngãi, đến già an cư.

Hoặc:

Công anh xúc tép nuôi  cò,
Cò ăn cho lớn co giò lên cây.

Hay:

Một vũng nước trong năm bảy dòng nước đục,

Một trăm người tục một chục người thanh.

Biết đâu nhơn đạo hiền lành,

Trao thân gởi phận mới đành dạ em.

Có những câu khu biệt trong phạm vi một hay vài vùng nào đó. Chẳng hạn như:

Gà nào hay bằng gà Cao Lãnh
Gái nào bảnh bằng gái Tân Châu
Anh thương em chẳng ngại sang giàu
Thương vì cái nết trước sau chung tình.

Câu hò nầy nói rằng của Sa Đéc xưa hay Đồng Tháp ngày nay cũng được vì có địa danh Cao L ãnh mà nói là câu hò của Châu Đốc xưa hay An Giang ngày nay cũng được vì có địa danh Tân Châu. Nhưng nếu câu hò trên đổi ra:

Gà nào hay bằng gà Cao Lãnh
Gái nào bảnh bằng gái Nha Mân
Bước lên xe đầu đội khăn rằn
Nói năng đúng điệu, tảo tần bán buôn

Câu hò nầy chỉ khu biệt trong vùng Sa Đéc hay Đồng Tháp  mà thôi. Cho nên người ta có thể gọi là Câu hò Cao Lãnh hay Nha Mân cũng được.

Có những câu hò phát xuất hay thông dụng trong một vùng nào đó, người ta gọi tên riêng như:

Câu Hò Bạc Liêu:

Bạc Liêu nước chảy lờ đờ
Dưới sông cá chốt trên bờ Triều Châu

Hay:

Em có chồng về xứ Bạc Liêu
Để anh ở lại như tiêu nát nghiền

Câu hò Bến Tre:

Thấy dừa thì nhớ Bến Tre
Thấy bông mía trắng nhớ quê Mỏ Cày

Hay:

Nước sông Cửu Long sóng dồn cuồn cuộn
Cửa Hàm Luông mây cuốn cánh buồm trôi
Bậu với qua hai mặt một lời
Trên có trời, dưới có đất
Ngãi trăm năm vương vất sợi tơ mành
Tử sanh, sanh tử chung tình
Dẫu ai ngăn đón, tôi với mình cứ thương

Hay:

Bến Tre dừa xanh bát ngát,
Đường đi Ba Vát gió mát tận xương
Em về Chợ Giữa, Giồng Trôm,
Đừng quên Chợ Lách, Cái Mơn đợi chờ.

Hay:

Bến Tre nước ngọt lắm dừa
Ruộng vườn màu mỡ, biển thừa cá tôm
Sầu riêng, măng cụt Cái Mơn
Nghêu sò Cồn Lợi, thuốc ngon Mỏ Cày
Xoài chua, cam ngọt Ba Lai
Bắp thì Chợ Giữa, vồng khoai Mỹ Hòa…

Câu hò Cà Mau:

Cà Mau khỉ khọt trên bưng
Dưới sông sấu lội, trên rừng cọp um.

Hay:

Cà Mau hãy đến mà coi
Muỗi kêu như sáo thổi
Đĩa lội lềnh như bánh canh.

Hay:

Gái Thới Bình lòng ngay dạ thẳng
Trai bạc tình một cẳng về quê

Câu hò Cần Thơ như:

Cần Thơ là tỉnh
Cao Lãnh là quê
Anh đi lục tỉnh bốn bề,
Mãi lo buôn bán không về thăm em

Hay:

Cần Thơ, Vàm Sáng, Ba Láng, Phong Ðiền,
Anh thương em cho bạc cho tiền
Ðừng cho lúa gạo xóm giềng cười chê.

Hoặc:

Cái Răng, Ba Láng, Vàm Xáng, Xà No
Anh có thương em, xin sắm một con đò
Ðể em qua lại mua cò gởi thơ

Hay:

Ðất Châu Thành anh ở
Xứ Cần Thơ nọ em về
Bấy lâu sông cạnh biển kề
Phân tay mai trúc dầm dề hạt châu.

Hoặc:

Cầu Cái Răng ba nhịp,
Anh đi không kịp nhắn lại cùng nàng.
Cái điệu tào khang sao nàng vội dứt?
Ðêm nằm thao thức, hóa bức thơ rơi.
Bấy lâu em mang tiếng chịu lời,
Bây giờ anh hỏi thiệt: em đổi dời về đâu?

Câu hò Châu  Đốc:

Ở trên Châu Đốc, ngó xuống Vàm Nao
Thấy con cá đao nó nhảy nhào vô lưới,
Anh ngồi chắc lưỡi,
Không biết chừng nào mới cưới đặng em.

Hay:

Ngó lên Châu Đốc,
Ngó xuống Vàm Nao.
Sóng bổ lao xao,
Anh thương em ruột thắt gan bào,
Biết em có thương lại chút nào hay không?

Hoặc:

Anh đi lên Bảy Núi,
Anh chạy thẳng núi Tà Lơn,
Căn nợ keo sơn, thấu đến ông Trời;
Ngó lên trời thấy trời cao,
Ngó xuống đất thấy đất thấp,
Anh đến tam cấp
Lập Cửu Trùng Đài
Thời hư trời khiến; anh lập hoài cũng phải nên.

Câu hò Đồng Nai:

Chim bay về núi Biên Hòa
Chồng đây vợ đó ai mà muốn xa

Hay:

Ai ơi về Đại Phố Châu
Thăm núi Châu Thới, thăm cầu Đồng Nai.

Hay:

Đồng Nai gạo trắng nước trong
Ai đi đến đó thời không muốn về

Câu hò Gia Định:

Ghe anh lui về Gia Định,

Em thọ bịnh đau liền,

Không tin anh hỏi lại xóm giềng có không.

Hay:

Nhà Bè nước chảy chia hai,
Ai về Gia Định Đồng Nai thì về.

Câu hò Gò Công như sau đây:

Gò Công anh dũng tuyệt vời
Ông Trương “đám lá tối trời” đánh Tây.

Hay:

Gò Công rạch Lá nhớ nhung
Quê xưa Võ Tánh, Trương công oai hung
Lạc loài cách bến xa sông
Gió thu hiu hắt chạnh lòng cố hương.

Hoặc

Anh đi ghe lúa Gò Công,
Trở về Bao Ngược bị dông đứt buồm.
Đứt buồm nước chảy có cuồn,
Anh đi qua đó dựng buồm chạy luôn.

Câu hò Hà Tiên

Ở Hà Tiên mần ăn không khá
Anh về Rạch Giá anh bán cá mòi
Thương nhau không được ngỏ lời
Nước trôi thăm thẳm biết đời nào nên.

Hay:

Chiều trông về núi Tô Châu
Thấy em gánh nước trên đầu giắt trâm.
Trâm đồi mồi tóc em em giắt
Mắt anh nhìn thương thiệt là thương.
Dãi dầu một nắng hai sương
Tóc em vẫn mượt mùi hương vẫn còn.

Hay:

Gió đẩy gió đưa cho vừa lòng bạn
Con sông Giang Thành chỗ cạn chỗ sâu.
Thăm em anh phải bắc cầu
Lội sông sợ ướt cái đầu hết duyên.

Câu hò Long An

Đi đâu cũng nhớ quê mình
Nhớ cầu Bến Lức, nhớ chình gạo thơm

Hay:

Anh muốn về Long An, Vàm Cỏ, 

Mấy lời em to nhỏ, anh bỏ sao đành,

Chừng nào chiếc xáng nọ bung vành,

Núi kia hết đá, anh mới đành xa em.

Hoặc:

Gái Tầm Vu đồng xu ba đứa
Con trai Thủ Thừa cỡi ngựa xuống mua

Câu hò Long Xuyên:

Em chèo ghe vô Núi Sập
Lựa con khô cá sặc cho thiệt ngon
Lựa trái xoài tượng cho thiệt giòn
Em chèo ghe ra chợ Long Xuyên
Lựa gạo thiệt trắng thiệt thơm
Đem về nấu một bữa cơm
Cho người quân tử ăn còn nhớ quê.

Hay:

Hang Tra là xứ quê mùa,
Đi thăm cháu ngoại cho vừa Cà na.

Câu hò Mỹ Tho:

Rạch Gầm Xoài Mút tăm tăm
Xê xuống chút nữa tới vàm Mỹ tho…

Hay:

Nước chảy re re con cá he nó xòe đuôi phụng
Cả tỉnh Mỹ Tho nầy anh đành bụng có mình em …

Hay:

Bước xuống bắc Mỹ Tho thấy sóng xô nước đẩy,
Bước lên bờ Rạch Miễu thấy nước chảy cây xanh,
Anh biết chắc đây là đất châu thành,
Sao tìm hoài không thấy trong đám bộ hành có em

Hoặc:

Cách một khúc sông kêu rằng cách thủy
Sài Gòn xa, chợ Mỹ cũng xa
Gởi thơ thăm hết nội nhà
Trước thăm phụ mẫu sau là thăm em

Hay:

Sài Gòn xa, chợ Mỹ không xa
Anh đi phải ghé vô nhà
Nghèo em em chịu, làm gà đãi anh

Hay

Cúc mọc dưới sông kêu là cúc thủy,
Chợ Sài Gòn xa, chợ Mỹ cũng xa.
Chồng gần không lấy, em lấy chồng xa.
Mai sau cha yếu mẹ già
Chén cơm đôi đũa, bộ kỷ trà ai dâng

Câu  hò Rạch Giá

Chợ Sài Gòn cẩn đá
Chợ Rạch Giá cẩn xi mon
Giã em ở lại vuông tròn
Anh về xứ sở không còn vô ra.

Hay:

Đất Cần Thơ, nam thanh nữ tú,
Đất Rạch Giá, vượn hú chim kêu.
Quản chi nắng sớm mưa chiều,
Lên doi xuống vịnh, cũng chèo thăm em

Hay:

Tháng hai tháng ba anh đi chở cá
Không khá anh qua Rạch Giá chở khoai lang
Tìm người bạn ngọc thở than đôi lời
Biết làm sao lên đặng ông trời
Hỏi thăm duyên nợ đổi dời về đâu?

Câu hò Sa Đéc, Đồng Tháp như:

Đèn nào sáng bằng đèn Sa Đéc
Gái nào đẹp bằng gái Nha Mân
Anh thả ghe câu lên xuống mấy lần
Thương em đứt ruột, nhưng tới gần lại run

Hay:

Ngó qua sông Tiền thấy mênh mông sông nước.
Dòm về Thường Phước thấy sóng bủa lao xao.
Thấy cặp cá đao nó nhào vô lưới.
Ôi biết chừng nào anh cưới được em?

Câu hò Sàigòn:

Gái Đàng Mới, xem tường không mới,

Trai Bến Thành, xét lại chẳng thành.

Ngày ngày qua lại em anh,

Có xu có lúi, mới thành gió trăng.

Hay:

Chợ Bến Thành dời đổi,

Người sao khỏi hiệp tan,

Xa gần giữ nghĩa tào khang, (l)

Chớ tham nơi quờn quới, phụ phàng bạn xưa.

Hay:

Chợ Bến Thành cũ nay đã tan tành,

Căn dươn như sợi chỉ mành,

Sài Gòn anh ở lại, Bắc thành em dời chân:

Hay:

Chợ Bến Thành mới,

Kẻ lui người tới,

Xem tứ diện rất xinh.

Thấy em tết dạng tết hình,

Chẳng hay em có chốn dươn tình hay chưa?

Hay:

Mười giờ tàu lại Bến Thành
Xúp lê ba tiếng bộ hành lao xao.

Sàigòn xưa là nơi “ trai tứ chiến, gái giang hồ”, nên họ có những câu hò như sau:

Đèn nào cao cho bằng đèn Châu Đốc,

Xứ nào dốc cho bằng xứ Nam Vang.

Một tiếng anh than ba bốn đôi vàng em không tiếc,

Anh lấy đặng của rồi, trốn biệt lánh thân.

- Anh nằm cầm ống than với ngọn đèn hồng,

Tay anh lăng liều nhựa, chạnh lòng nhớ em.

- Gặp mặt anh đây em làm rầy cho tệ ,

Anh lén lấy cái áo hàng, anh thế cho ai.

- Hôm qua tới buổi anh ngáp dài,

Túng tiền mua nhựa, anh thế ngoài má Ba.

Câu hò Sóc Trăng:

Đất Sóc Trăng khô cằn nước mặn
Tôi ra Vàm Tấn tôi chở nước về xài
Về nhà sau trước không ai
Hỏi ra em đã theo trai mất rồi.

Hay:

Chợ Sài Gòn chà gạo lức,
Chợ Bến Lức chà gạo vàng,
Chợ Sóc Trăng chà gạo lộn trấu càng.
Anh thương em là thương lời ăn tiếng nói dịu dàng,
Chớ không phải thấy em bịt răng vàng mà thương.

Hoặc:

Ai về thẳng tới Năm Căn,
Ghé ăn bánh hỏi Sóc Trăng, Bãi Xàu.
Mắm nêm, chuối chát, khế, rau,
Tôm càng Đại Ngãi cặp vào khó quên.

Câu hò Trà Vinh:

Cá Trà Vinh xanh kỳ đỏ dạ
Gái xứ nầy không lang chạ đâu anh…

Hay

Nước chảy sông xa, chảy qua Trà Cú
Thấy dáng em chèo, cặp vú muốn hun
Hai tay em cắm xuống bùn
Mình mẩy lấm hết, chớ anh hun chỗ nào?
Cầu trời đổ trận mưa rào
Bùn sình trôi hết, chỗ nào anh cũng hun! 

Hay:

Biển Ba-Động nước xanh cát trắng,
Ao Bà Om thắng cảnh miền Tây,
Xin mời du khách về đây,
Xem qua thì biết chốn nầy thần tiên.

Câu hò Vĩnh Long

Đèn nào cao bằng đèn Cầu Lộ
Gái nào ngộ bằng gái Vĩnh Long.
Sao em lớn tuổi ở vậy chưa chồng
Anh đây muốn làm phò mã nhưng ngại lòng quá đi.

Hay:

Chợ Sài Gòn còn đương buôn bán,
Chợ Vĩnh Long lập quán cầu hiền.

Hay:

Chợ Trà Ôn nay dời mai đổi
Chợ khi hợp khi tan
Xin ai trọng nghĩa đá vàng
Chớ tham quyền quí, để đôi đàng cách xa

Hay:

Bước xuống ruộng sâu, mãn sầu tấc dạ
Tay ôm bó mạ nước mắt hai hàng
Trách ai làm lỡ chuyến đò ngang
Làm cho cạn nước, thiếp chàng biệt ly.

Hay:

Sông Vĩnh Long như rồng uốn khúc
Đất Vĩnh Long ngoạn mục như mơ
Giàu lòng đất sử tình thơ
Dòng sông man mác câu hò đêm trăng

(Tiếp theo)

8664100118