Một bài Ca dao

Quê tôi nằm bên bờ sông Hậu, hồi nhỏ, nhiều đêm trăng thanh gió mát, tôi thường được nghe giọng hò điệu hát của những chiếc thuyền xuôi ngược theo sông. Lớn lên, tôi được học những bài ca dao trong Quốc Văn Giáo Khoa Thư, lớn hơn nữa, vào Trung Học tôi lại được học những thể điệu của Ca Dao, sau nữa lại được học thêm về nguồn gốc của Ca Dao. Thật ra lúc đó học để thi lên lớp, để lấy bằng cấp, tôi ít có những cảm xúc về những câu Ca Dao.

Ðến một độ tuổi nào đó, hình như tôi quên hết những câu mình đã học, rồi có một ngày, tôi gợi nhớ lại vài câu Ca Dao, có những bài tự dưng tôi bị cảm xúc bâng khuâng, vì nó đã nói lên những tình huống đắng cay, lòng tôi thông cảm cho những chuyện tình dang dỡ, mời quý bạn thưởng thức một trong những bài Ca Dao ấy:

Trèo lên cây bưởi hái hoa,
Bước xuống vườn cà hái nụ Tầm xuân.
Nụ Tầm xuân nở ra cánh biếc,
Em có chồng rồi anh tiếc lắm thay.
Tiếc gì một miếng trầu cay,
Mà anh không hỏi những ngày còn không,
Bây giờ em đã có chồng,
Như chim vào lòng như cá cắn câu,
Cá cắn câu biết đâu mà gở,
Chim vào lòng biết thuở nào ra ?!!

Bài Ca Dao nầy nói lên tình cãm của một chàng trai đối với một cô gái, bốn câu chót cảm xúc vô cùng, nói lên nổi tiếc thương của chàng trai mà cũng nói lên thân phận của người phụ nữ thời xa xưa. Dù là phụ nữ Việt Nam hay Trung Hoa cũng cùng chung số phận như nhau, xin quý bạn hãy đọc thêm bài TIẾT PHU NGÂM của Trương Tịch đời Đường:

節 婦 吟

君 知 妾 有 夫
Quân tri thiếp hữu phu,
贈 妾 雙 明 珠
Tặng thiếp song Minh châu.
感 君 纏 綿 意
Cảm quân triền miên ý,
繫 在 紅 羅 襦
Hệ tại hồng la nhu.
妾 家 高 樓 連 苑 起
Thiếp gia cao lâu liên uyển khỉ,
良 君 執 戟 明 光 裏
Lương quân chấp kích Minh quang lý,
知 君 用 心 如 日 月
Tri quân dụng tâm như nhật nguyệt,
事 夫 誓 擬 同 生 死
Sự phu thệ nghĩ đồng sanh tử.
還 君 明 珠 雙 淚 垂
Hoàn quân minh châu song lệ thùy,
恨 不 相 逢 未 嫁 時
Hận bất tương phùng vị giá thì.

Học giả Trần Trọng Kim đã dịch:

Chàng hay thiếp có chồng rồi,
Còn đem cho thiếp một đôi ngọc lành.
Cảm lòng quyến luyến không đành,
Thiếp đeo vào áo lót mình màu sen.
Vườn kia nhà thiếp kề bên,
Lang quân chấp kích trong đền Minh Quang,
Biết chàng bụng sáng như gương,
Thờ chồng thề quyết đá vàng chẳng sai.
Gạt châu trả hột chàng thôi,
Tiếc không gặp thuở đương thời còn son.

Từ bài Ca Dao gây cho tôi cảm xúc dịch bài thơ trên:

Biết rằng thiếp đã có chồng,
Minh châu tặng thiếp một đôi ngọc nầy.
Cảm chàng ý thiếp bâng khuâng,
Ðeo trong áo lót màu hường của em.
Nhà em liền cạnh vườn chàng,
Chồng em làm lính trong đền Minh Quang.
Biết chàng lòng sáng như gương,
Thờ chồng thiếp nguyện trọn đời thủy chung.
Trả châu lệ chảy đôi hàng,
Tiếc không gặp thuở thiếp đang son thời.

( Standiford Airport 8:49AM 11/24/94 )

Một bài Ca Dao Việt Nam và một bài thơ của thi nhân Trung Hoa, nói lên thân phận và tình cảm của người phụ nữ trong xã hội ngày xưa, tình cảm ấy, hoàn cảnh ấy hôm nay và ngày mai vẫn còn xảy ra, có như vậy câu Ca Dao kia, bài thơ kia mới trở nên bất hủ và vẫn còn rung động trong lòng chúng ta mỗi khi đọc lại chúng.

Huỳnh Ái Tông